Het is hét woord van de verkiezingen: bestaanszekerheid. Op het SP-congres zorgt het voor verontwaardiging. Lilian Marijnissen begint erover en ook SP-voorman in Zutphen, Mart de Ridder, deelt zijn mening: ‘Wij zijn het origineel.’ Het is een thema die volgens de partij van oorsprong bij de SP vandaan komt en nu wordt gestolen door onder andere de nieuwe club van Pieter Omtzigt. Maar het blijkt dat de Socialistische Partij historisch gezien niet de eerste was.  

‘Om achter deze conclusie te komen, moeten we terug naar 1908’, zo vertelt Silvana. Zij is medewerker van de Tweede Kamer en kan tot in de 19e eeuw in alle documenten terugkijken. 1908 dus, dat is een tijd waarin de liberalen het onder leiding van de ARP al jaren voor het zeggen hebben. Toch sluimert er wat verandering. De roep om een socialer beleid wordt alsmaar groter in die jaren en ook de grootste bestuurspartij van toen, houdt daarvoor haar ogen niet gesloten. Silvana hierover: ‘In aanloop naar de latere sociale wetgeving van 1911, voert de ARP in 1908 al voor het eerst de term ‘bestaanszekerheid’ op.’ Minister Talma, oud-predikant en een van de voorlopers op het gebied van sociale wetgeving, houdt zich in de begroting van dat jaar bezig met de eerste veranderingen op dat gebied. Zowel hij als andere progressievere liberalen vinden namelijk dat in Nederland meer zekerheid moet ontstaan voor de burger. Dit heeft in die tijd voornamelijk te maken met defensieve krachten en minder met werk en voedsel. De geest is in het leger namelijk uit de fles, zo wordt bij de Algemene Beschouwingen geconcludeerd. En dat is risicovol: ‘Enkele leden merkten ten aanzien van het hier besproken onderwerp nog op…indien slechts eerst de vrijheid aan allen wordt gegeven alsmede bestaanszekerheid.’ De zorg is dat alle militairen wel een vorm van bestaanszekerheid moeten krijgen, om ze gemotiveerd te houden.  

Latere besluitvorming 

Dit is een zorg die wordt geuit door de ARP. Zij die later in de jaren 70 een van de drie partijen is die het CDA vormt. Het is ook die liberale club die in 1911 vrouwen en kinderen beschermde door de hoeveelheid uren per dag in de fabriek te verminderen. Diezelfde partij kwam in 1913 met een ziekte- en ouderdomswet. Het waren veranderende tijden, met een steeds socialer wordende liberale partij aan het roer. In de jaren daarna wordt door verschillende kabinetten onder de noemer bestaanszekerheid bijvoorbeeld ook nog de vermogensbelasting verhoogd, het pensioen van de land- en zeemacht verhoogd en de ondersteuning van boeren vergroot. Zowel op het gebied van pacht als inkomsten. Daarnaast wordt er per jaar vaker in de Tweede en Eerste Kamer gesproken over bestaanszekerheid. 

Zorgen SP 

Het thema groeit en wordt uiteindelijk vanaf 1972 ook door de SP opgepakt. Bij de oprichting van de partij, draait het voornamelijk nog om marxistische en maoïstische ideeën, maar vanaf de jaren 80 verandert dit. Dan wordt het een bredere partij, onder leiding van Jan Marijnissen. Wel wordt al snel na de oprichting in ‘72 een grote staking in de Rotterdamse haven gesteund en zette de Socialistische Partij zich in voor de bestaanszekerheid van de arbeiders in onder andere Rotterdam. Daar ligt voor hen de oorsprong van het thema. 

Mart de Ridder, de politicus die de uitspraak op het congres deed, vind ondanks de historische context dat zijn partij alsnog de eerste is: ‘Bijvoorbeeld vanwege het steunen van stakingen van arbeiders al vanaf het begin, maar ook door het werk dat we de afgelopen jaren hebben geleverd.’ Hij noemt het verhogen van het minimumloon en de AOW. ‘Dit zijn belangrijke maatregelen onder de noemer bestaanszekerheid waar wij voor hebben gestemd in de Tweede Kamer. Wij zijn al jaren actief op dit onderwerp en daarmee het origineel.’ Dat anderen met dit thema de verkiezingen ingaan, is volgens hem niet frustrerend, maar wel hypocriet.  

Niet de eerste 

Te concluderen valt dat De Ridder nog altijd achter zijn uitspraak staat. En dat heeft te maken met dat volgens De Ridder dit onderwerp hoger op de agenda staat bij de SP dan bij de rest. Feit is echter wel dat ook al in 1908 en door liberalen, de eerste sociale zorgen werden geuit aan de hand van de term bestaanszekerheid.