De winter komt er weer aan. Kachels en schoorstenen worden schoongemaakt en houtblokken verdwijnen in de schuur, wachtend op het moment dat ze worden ingezet voor warmte en gezelligheid. Tijdens het debat in de Tweede Kamer op 3 oktober werd er gesproken over het verbeteren van de luchtkwaliteit door alleen nog maar schone kachels toe te staan. Echter claimde mevrouw van Esch (PvdD) hierop dat kachels waar je hout in stopt nooit schoon zijn.

Houtrook

Wanneer houtkachels worden gebruikt spreek je van houtverbranding waarbij houtrook vrijkomt. Guus Velders, wetenschappelijk onderzoeker luchtkwaliteit en klimaatverandering bij RIVM, laat weten dat er fijnstof vrijkomt bij die houtverbranding. “Dit bestaat uit een mengsel van verschillende stoffen, zoals roet”, legt Velders uit.

Hij legt uit dat fijnstof in de buitenlucht bestaat uit onder andere: roet, ammonium, nitraat, sulfaat, organische aerosolen, bodemstof en zeezout. “Ook is er uitstoot van andere stoffen zoals  CO_2, NO_X (stikstofdioxide) en allerlei vluchtige verbindingen.” Dat bevestigt de site van TNO innovation for life ook. Op de site wordt vermeld dat er naast fijnstof ook vluchtige organische stoffen en PAKS (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) worden uitgestoten die slecht zijn voor de gezondheid.

De stoffen en hun tijd in de lucht

Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht over de blootstelling binnenshuis bij mensen die hout stoken is ook gebleken dat er een aanzienlijke verhoging van fijnstof en ultrafijnstof concentraties is gevonden in woningen van mensen die hout stoken en waarbij de kachel aan staat. Dit betekent dus   dat hout stoken niet alleen leidt tot verhoging van emissies buiten de woning, maar het heeft ook effect op de omgeving van de stoker zelf.

Velders legt uit dat het fijnstof honderden kilometers van de bron kan verspreiden. “Wij in Nederland ondervinden dus ook ‘last’ van bronnen uit het buitenland. Ongeveer de helft van de fijnstof die in Nederland in de lucht zit komt van bronnen uit het buitenland.”

Hij vertelt dat hoelang fijnstof in de lucht blijft, afhangt van de meteorologische omstandigheden. “Als het regent verdwijnt het snel uit de lucht”, vertelt Velders. “Als het waait verdunt de concentratie snel en wordt het verplaatst verder weg van bronnen. Typisch zal fijnstof van enkele uren tot dagen (week) in de lucht blijven” vertelt Velders.  Hierbij vertelt hij ook dat als fijnstof eenmaal uitgestoten is in de buitenlucht er niet veel meer aan te doen is.

Het voorkomen

“Door filters kan uitstoot van fijnstof deels worden voorkomen”, zegt Velders. Hij vertelt dat het vooral voor de grote centrales geldt. Houtverbranding bij particulieren geeft altijd een bepaalde mate van uitstoot van fijnstof en er komt altijd fijnstof vrij bij open haarden omdat daar geen filters zitten.  “Bij Petter kachels kunnen filters worden geplaatst om de uitstoot te verminderen. De uitstoot hangt ook sterk af van de manier van verbranden. Optimale verbranding bij hoge temperatuur geeft aanzienlijk minder uitstoot dan verbranding van nat hout.”

Luchtvervuiling en gezondheid

Volgens Velders is de bijdrage van houtrook aan de luchtvervuiling op nationale schaal gering. “Het gaat echter om de lokale bijdrage, in een straat, bijvoorbeeld. Hoe groot de bijdrage in procenten is hangt erg af van de locatie, het weer en hoeveel kachels er in de straat/buurt zijn.”

Toch zorgt het voor luchtvervuiling wat erg slecht is voor de gezondheid. “Luchtvervuiling is in Nederland verantwoordelijk voor vroegtijdige sterfte van ongeveer 12 000 mensen en een verkorting van een gemiddelde levensduur van ongeveer 9 maanden.”

Ook uit het onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat zelfs bij lage concentraties ultrafijnstof en fijnstof lage gezondheidseffecten optreden.

Conclusie

In houtrook zitten dus verschillende stoffen als fijnstof. Die komen vooral vrij bij houtrook van openhaarden. Fijnstof kan verdwijnen in de lucht na verloop van tijd, maar als het eenmaal in de lucht zit dan kan je er niks aan doen. Door filters kan uitstoot worden voorkomen. “Moderne kachels hebben ook minder uitstoot dan openhaarden. Voor verwarming zouden warmtepompen het beste alternatief zijn”, legt Velders uit. Ook zegt hij dat voor luchtkwaliteit en klimaat het beter is om geen hout te verbranden.

De uitspraak van mevrouw van Esch klopt dus. “Verbranding van fossiele brandstoffen, zoals o.a. van hout is nooit helemaal schoon”, aldus Velders.