Jaarlijks verspilt een Europese burger 131 kilo aan voedsel, dit claimde EuroStat in 2021. Dit onderzoek staat zelfs nu in 2024 aan de basis van een social mediacampagne door het Instagram account van Europeanparlement. Voor velen zal dit hoge aantal als een schok komen, onterecht blijkt, want de realiteit ligt iets gecompliceerder.
De EU heeft sinds medio 2020 een EU brede voedselverspillingscensus. Uit het onderzoek van 2021 bleek dat het gaat om 131 kilo afval per persoon als EU gemiddelde. Voor Nederland was het volgens ditzelfde onderzoek het gemiddelde zelfs 161 kilo per persoon. Wij zouden daarmee in de top 5 meest verspillende landen in de EU staan.
Laten we dicht bij huis beginnen, want het is voor Nederland niet terecht om te spreken over 161 kg per persoon, aangezien een heel groot aandeel hiervan afkomstig is uit de landbouwexport. Toine Timmermans van de WUR (Wageningen University and Research) legt uit: we zijn inderdaad groot in ‘verwerking’, onder andere in importeren van grondstoffen, toegevoegde waarde activiteit, en vervolgens wederverkoop (veel export). Bijvoorbeeld de ‘cacaodoppen’ blijven als reststroom achter in NL. Dit is volgens Eurostat voedselverspilling, terwijl het niet eetbaar is, ook niet door dieren.’ Een gepaster beeld van de voedselverspilling in Nederland krijgen we door te kijken naar de uitstoot van Nederlandse huishoudens. Zij stoten namelijk maar 59 kilo van die 161 uit, wat onder het Europese huishoudelijke gemiddelde van 70 kilo zit.
Daarnaast vallen de cijfers van Nederland zo hoog uit omdat zij als een van de weinige landen binnen de EU daadwerkelijk goede cijfers aanleveren. De data van Nederland is niet alleen van hogere kwaliteit dan van andere landen, maar van sommige landen zoals Duitseland Spanje en Griekenland is er überhaupt geen data. Dat maakt het op dit moment ontzettend lastig om de situatie onderling tussen landen te vergelijken.
Er zitten aan de onderzoekswijze zelf ook wel een aantal mitsen maren. Voorheen was de Rijksuniversiteit Wageningen verantwoordelijk voor de cijfers en opvallend is dat ze bij de Eurostat altijd veel hoger uitvallen. Dit komt voornamelijk door een aantal verschillen in de onderzoekswijze van de eerdere onderzoeken. Timmermans noemde eerder al de cacaodoppen, maar ook voedsel onbruikbare resten als pitten en schillen worden door Eurostat meegerekend. Als resultaat hiervan is er een verschil van 900.000 ton extra voedselverspilling.
Anna de Visser-Amundson, onderzoeker voedselverspilling gaat nog een stap verder dan de methodische analyse van Timmermans. Zij trekt ook het doel van het onderzoek in twijfel: ‘Naar mijn mening heeft het geen zin meer om in cijfers te denken en om vingers te wijzen. De enige oplossing is om met zowel de consument producent en de overheid aan tafel te gaan zitten en elkaar tegemoet te komen.’ Volgens haar moeten we dan ook stoppen met het analyseren van ‘afvalstromen’ en het narratief compleet veranderen: ‘ Iedereen weet vanaf jongs af aan al dat zij hun bordje leeg moeten eten.’ De oplossing ligt volgens haar dan ook niet in dit soort algemene en naar haar mening weinig-zeggende cijfers maar in een doelgerichte aanpak. ‘Het bewustzijn is er, er moet alleen nog voor gezorgd worden dat we alle hoeken van de samenleving aanspreken. Iedereen verspilt anders, en daarom verdiend iedere doelgroep een unieke aanpak’. Kortom: Geen 131 kilo afval dit of 161 kilo verspilling dat, maar 131 kilo voedsel hier en 161 kilo eten daar
Het onderzoek van Eurostat is dus op verschillende gronden in twijfel te trekken. Niet alleen is er discussie over de onderzoekswijze en de deelname van verschillende landen, maar ook het nut van een dergelijk onderzoek wordt in twijfel getrokken. Het is volgens de experts daarom ook hoog tijd dat de focus van het zoeken naar bewustzijn verplaatsen naar het creëren van een goede oplossingsstrategie.
