Een nieuw rapport van de milieuorganisaties Milieudefensie, SOMO en Oil Change International stelt dat grote vervuilers 37,5 miljard euro aan fossiele subsidies krijgen. De meningen daarover zijn echter verdeeld.
Claim: Grote vervuilers krijgen 37,5 miljard aan fossiele subsidies
Oorsprong: Het rapport ‘Rechtvaardig afbouwen van fossiele subsidies’ van milieuorganisaties Milieudefensie, SOMO en Oil Change International
Waar komt de claim vandaan?
Regelingen die het gebruik van fossiele brandstoffen bevoordelen, zoals giften, fiscale vrijstellingen en tariefkortingen worden bestempeld met de verzamelterm ‘subsidie’, gebaseerd op de definitie van de World Trade Organisation, waar ook de Rijksoverheid zich aan te houden heeft:
Een directe overdracht van geld (bijvoorbeeld een schenking, lening of inbreng van eigen vermogen); een mogelijke overdracht van geld of verplichtingen (bijvoorbeeld een leninggarantie); gederfde overheidsinkomsten (bijvoorbeeld een belastingkrediet); of de aankoop van goederen, of de levering van goederen of diensten.
Een paar jaar geleden berekende de overheid dat de subsidies ongeveer 4,2 miljard euro kostten. Een later onderzoek van economisch onderzoeker Alman Metten kwam al op 17,2 miljard euro uit. Uit het nieuwe rapport ‘Rechtvaardig afbouwen van fossiele subsidies’ blijkt nu dat de subsidies de Nederlandse overheid jaarlijks 37,5 miljard euro kosten.
Berekeningen van de Rijksoverheid
Deniz Horzum, persvoorlichter van het Ministerie van Financiële zaken en Klimaat, bevestigt dat de Rijksoverheid de WTO-interpretatie van subsidie ook hanteert: “We houden wel rekening met dat containerbegrip waar meerdere dingen onder vallen, maar sommige onderdelen van het rapport vallen binnen de Rijksoverheid niet onder het kopje subsidie. Als iets bijvoorbeeld ingeregeld is via internationale verdragen. Dan zullen we andere acties moeten ondernemen. We moeten eerst kijken waar we staan en daarna kunnen we doorpakken. Over het totale bedrag: we zijn zelf ook bezig met de berekeningen. Dus we moeten nog even kijken wat daaruit komt, dat zal allemaal rond Prinsjesdag gebeuren.”
Het woord ‘subsidie’ zorgt voor verwarring
Van Dale noemt subsidie: ‘financiële ondersteuning door de overheid van een particuliere activiteit’. Dat subtiele verschil ten opzichte met de definitie van de WTO heeft gevolgen. Twitteraars postten eerder opmerkingen als: “houd 37,5 miljard over voor onderwijs, zorg, groene banen, gratis OV en een leefbaar sociaal minimum”.
In een artikel van De Telegraaf werd duidelijk waarom die uitspraak geen hout snijdt: “Het gaat bijna altijd over tariefkortingen of fiscale vrijstellingen die ervoor moeten zorgen dat bepaalde sectoren in Nederland kunnen concurreren met het buitenland. Stel: Nederland verlaagt de energiebelasting op aardgas tot het niveau van België. Daardoor zou fossiele energie in Nederland goedkoper worden. Volgens de rekenmethode van het rapport daalt de ’fossiele subsidie’ dan met 12,5 miljard euro.”
Ondanks de definitie van de WTO, gaan we er dus niet 37,5 miljard euro op vooruit als alle zogeheten fossiele subsidies verdwijnen. Daaronder bezwijken bijvoorbeeld ook een aantal grootvervuilers, of zij verplaatsen naar landen die wél gebruikmaken van fiscale vrijstellingen of lagere energiebelastingen.
Een recent voorbeeld van wat er kan gebeuren leverde aluminiumproducent Aldel in Delfzijl. Aldel ging in 2022 failliet door de hoge gasprijzen. “Maar er wordt in Nederland op dit moment niet minder aluminium verwerkt, het komt nu ergens anders vandaan”, zegt Martien Visser, lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool.
Onbedoeld misleidend
Om te concluderen: het rapport ‘Rechtvaardig afbouwen van fossiele subsidies’ en het gebruik van het woord subsidie is correct en ook niet misleidend bedoeld. Sterker nog: de leidende definitie van de WTO, die ook gehanteerd wordt door de overheid, is de juiste definitie om te gebruiken in dit wetenschappelijke rapport.
In de volksmond wordt ‘subsidie’ echter anders geïnterpreteerd. Het is aan Milieudefensie de vraag of het de juiste impact heeft om deze definitie te blijven hanteren, of dat men niet beter kan zeggen: ‘De Nederlandse overheid loopt 37,5 miljard euro aan inkomsten mis door regelingen die het gebruik van fossiele brandstoffen bevoordelen’, om misverstanden te voorkomen.
Bouman, M. (2023). Jager, K. (2023). Milieudefensie. (2023). Reuters. (2023). Rijksoverheid. (2023).
