Naar aanleiding van Prinsjesdag waren afgelopen week de Algemene Politieke Beschouwingen in de Tweede Kamer, waarbij er door politici werd gedebatteerd over de plannen van het kabinet voor het aankomende jaar. Op woensdag 20 september gingen fractievoorzitters Sophie Hermans (VVD) en Thierry Baudet (FVD) in debat over het huidige asielbeleid in Nederland. Hermans claimde daarbij dat Nederland aantrekkelijk is voor asielzoekers, maar daar blijkt geen bewijs voor te zijn.

De invulling van het asielbeleid in Nederland staat al jaren hoog op de politieke agenda, en het is een onderwerp waar veel partijen zich op profileren. Het kabinet viel op vrijdag 7 juli zelfs na het stuklopen van onderhandelingen over de hervorming van het Nederlandse asielbeleid, omdat de coalitiepartijen geen concessies wilde doen over het aanscherpen van de regelgeving.

Verkiezingstijd

Door de val van het kabinet zullen er op woensdag 22 november verkiezingen plaatsvinden voor de Tweede Kamer, waardoor de debatterende politici tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen al bezig waren met het aan het voetlicht brengen van hun politieke standpunten. Niet alleen de uitspraak van VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans viel daarbij in het bijzonder op, want een opmerking van FVD-fractievoorzitter Thierry Baudet in hetzelfde debat werd afgelopen week al gecontroleerd door het Algemeen Dagblad. De claim van Sophie Hermans dat het huidige asielbeleid in Nederland aantrekkelijk is, lijkt in lijn te liggen met de zorgen die binnen de VVD leven over de vermeende aantrekkingskracht die Nederland heeft voor asielzoekers. Het standpunt lijkt ook onderdeel te worden van de campagne van de VVD voor de aankomende Tweede Kamerverkiezingen, want in de voorlopige versie van het verkiezingsprogramma geeft de partij aan dat Nederland “minder aantrekkelijk” moet worden gemaakt.

Asielbeleid speelt geen rol

Uit een wetenschappelijk onderzoek naar de invloed van het huidige asielbeleid op de beweegredenen voor asielzoekers om naar Nederland te komen, dat eerder werd uitgevoerd door de Universiteit van Maastricht in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), komt echter naar voren dat er geen bewijs is dat het gevoerde beleid voor asielzoekers een rol speelt om naar Nederland te vertrekken. In een recent onderzoeksrapport van het Verwey-Jonker Instituut, dat ook werd geschreven in opdracht van het WODC, staat verder dat factoren als veiligheid en de aanwezigheid van een eigen sociaal netwerk voor asielzoekers wel een belangrijke rol spelen bij de keuze voor het land van bestemming. Daarbij moet de kanttekening worden gemaakt dat er voor asielzoekers vaak een beperkte mate van keuzevrijheid is.

“Politieke framing”

Valerie Kierkels, woordvoerder voor Vluchtelingenwerk Nederland, onderschrijft de uitkomsten die het WODC heeft gepubliceerd: “Wij weerleggen dat Nederland aantrekkelijker is dan buurlanden, want dat is een soort van appels met peren vergelijken.” Volgens de woordvoerder vluchten mensen om verschillende redenen naar Nederland, bijvoorbeeld vanwege oorlog of een conflict in hun eigen land. Daarnaast lopen mensen soms gevaar, omdat zij een politieke voorkeur of geaardheid hebben die niet wordt geaccepteerd. Ook de aanwezigheid van een sociaal netwerk, met bijvoorbeeld familie en vrienden, speelt soms een rol. Maar de vrijheid om te kiezen voor een bepaald land is, zoals in de vorige alinea al werd beschreven, vaak beperkt. Kierkels: “Het grootste gedeelte van de mensen die in Nederland aankomen hebben noodgedwongen gebruik moeten maken van mensensmokkelaars of een andere illegale manier om hiernaartoe te komen, en in die zin hebben ze weinig keuzevrijheid.” Over de recente uitspraak van de VVD op het gebied van asielbeleid is de woordvoerder verder duidelijk: “Het is politieke framing. Als wetenschappers met feiten en cijfers aantonen dat het niet klopt, maar de politiek zegt iets anders… wat blijft er dan hangen?”

Conclusie

Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen heeft VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans geclaimd dat Nederland door het huidige asielbeleid aantrekkelijk is voor asielzoekers om naartoe te komen, maar op basis van twee wetenschappelijke onderzoeksrapporten die geschreven werden in opdracht van het WODC kan geconcludeerd worden dat deze uitspraak niet klopt. Tijdens het maken van de factcheck bleek dat deze claim niet voor het eerst wordt gebruikt door de VVD, want er wordt ook over gesproken in de voorlopige versie van het verkiezingsprogramma. Vluchtelingenwerk Nederland bevestigde het beeld dat werd geschetst in de onderzoeken van het WODC en zette vraagtekens bij de uitspraak van de VVD-fractievoorzitter.