De redactie van Studio Vrijdag checkt regelmatig verschillende claims op hun betrouwbaarheid. Deze keer kijken we naar een uitspraak in het telvisieprogramma Nieuwsuur van afgelopen maandagavond. Tafelgast en demissionair minister Piet Adema deed in de uitzending een uitspraak over de recente uitbraak van het blauwtongvirus. Daarin werd beweerd er elke dag meer dan duizend schapen overlijden aan het blauwtongvirus.

Bewering: ‘Elke dag overlijden er meer dan duizend schapen aan het blauwtongvirus.’

Oordeel: Waar

Op dinsdag 5 september werd er op vier veehouderijen in het midden van Nederland door de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) het blauwtongvirus vastgesteld in Nederland. Naar aanleiding van deze uitbraak sprak demissionair minister Piet Adama afgelopen maandag 23 oktober in Nieuwsuur uit dat er elke dag meer dan duizend schapen overlijden aan het blauwtongvirus. Zo zei hij in het nieuwsprogramma:

‘Er gaan dagelijks duizenden schapen dood in Nederland aan blauwtong. dit is hét moment dat normaal de schapen gedekt worden maar door het virus besluiten schapenhouders dat niet te doen. de omvang van de stapel zal volgend jaar dramatisch gekelderd zijn en dat is dramatisch voor de sector.’

Hoofddocent dierengeneeskunde en herkauw-expert aan de Universiteit Utrecht, Ruurd Jorritsma, vertelt dat het blauwtongvirus niet besmettelijk is voor mensen, maar wel voor herkauwers. Blauwtong is een door insecten overdraagbare virusziekte. Knutten (kleine bijtende vliegjes) brengen blauwtong over op schapen, geiten en runderen. Dankzij vaccinaties was Nederland sinds 2012 officieel vrij van blauwtong. Sinds september van dit jaar is er weer blauwtong aangetroffen in Nederland. ‘Blauwtong veroorzaakt met name klinische ziektebeelden bij schapen, maar alle herkauwers zijn gevoelig.’, vertelt de hoofddocent dierengeneeskunde op het gebied van herkauwers.

Symptomen

Volgens Jorritsma kunnen herkauwers die aan het virus lijden de volgende symptomen ervaren: hoge koorts, neusuitvloeiing, dikke lippen, hogere speekselproductie, rode tot paarsblauwe slijmvliezen, een dikke tong en wonden aan de zijkant van de tong, op de tandeloze rand van de kaak en op de wangen. Zo gaat de deskundige verder met: ‘Ook wordt de zwelling tussen de kaaktakken en kreupelheid door gezwollen kroonranden met pijn gezien. Verder zijn de verschijnselen dat schapen veel liggen, met de poten bij elkaar staan en een bolle rug opzetten.’

De uitspraak

Hoofddocent dierengeneeskunde en herkauw-expert aan de Universiteit Utrecht Ruurd Jorritsma, zegt dat de gedane uitspraak over dat er meer dan duizend schapen doodgaan aan het blauwtongvirus waar is. ‘Volgens cijfers van het NVWA en NSFO (Nederlandse Schapen- en Geitenfokkers  Organisatie), blijkt dat het aantal besmettingen van het blauwtongvirus op schapen zo hoog en dodelijk is, dat er inderdaad meer dan duizend schapen per dag aan het virus overlijden.’ Volgens cijfers van NSFO is het sinds de uitbraak tien keer voorgekomen dat er meer dan duizend schapen zijn overleden. In vergelijking is het 15 keer voorgekomen dat er meer dan 900 schapen aan het virus zijn overleden. Op 1 januari 2023 waren er zo’n 990.000 schapen bij 30.000 verschillende houders. ‘In 2007 stierven er naar schatting 27.000 schapen door blauwtong (1,2% van de populatie toen). Zeven weken na de start van de huidige epidemie zitten we al op een sterfte van 2,1% van de populatie’.

Oplossing tegen blauwtong

‘De verspreiding stopt pas als er een vaccin beschikbaar is. Ook kan de verspreiding uitdoven wanneer veel schapen besmet zijn geraakt en een natuurlijke immuniteit hebben opgebouwd. Maar dat zal ten koste gaan van veel zieke dieren, sterfte en aantasting van de vruchten van drachtige ooien. Een strenge winter kan ook helpen wanneer knutten de vorst niet overleven.’, aldus de hoofddocent dierengeneeskunde en herkauw-expert aan de Universiteit Utrecht Ruurd Jorritsma. Volgens Jorritsma is er nog geen goedwerkend vaccin op de markt, maar is er wel een vaccin uit Zuid-Afrika, alleen dat wordt voorlopig nog niet toegelaten omdat daar nog nader onderzoek naar wordt gedaan.

Conclusie

In de uitzending van Nieuwsuur sprak demissionair minister Piet Adama over de recente uitbraak van het blauwtongvirus in Nederland, waarbij hij beweerde dat dagelijks meer dan duizend schapen aan het virus overlijden. Deze bewering wordt ondersteund door cijfers van het NVWA en NSFO, evenals door Ruurd Jorritsma, hoofddocent dierengeneeskunde aan de Universiteit Utrecht. De sterfte in de schapensector is aanzienlijk toegenomen sinds de uitbraak in september 2022, wat een zorgwekkende situatie aangeeft. Jorritsma benadrukt dat een effectief vaccin cruciaal is om de verspreiding van het blauwtongvirus te stoppen en wijst op de mogelijke rol van een strenge winter in het verminderen van de verspreiding om ervoor te zorgen dat er minder negatieve gevolgen zijn voor zieke dieren.