In een Facebookbericht dat in Europese landen, waaronder Nederland, duizenden lezers heeft opgetrommeld, wordt de volgende bewering gemaakt:  “de mammografie is de grootste georganiseerde misdaad tegen vrouwen is.” Er wordt in het bericht een lijst met punten genoemd wat de bijwerkingen zijn van mammografieën en de reacties staan vol met instemmingen en persoonlijke verhalen over deze “vrouw hatende misdaad”. Zijn deze claims feit of fictie? 

Op Facebook worden momenteel tientallen berichten gedeeld, waarin wordt beweerd dat mammografieën schadelijk zijn voor vrouwen. Het oorspronkelijke bericht, dat aanvankelijk matige aandacht kreeg op Facebook, werd op 7 oktober 2023 in het Bosnisch geplaatst. Deze bewering heeft zich vervolgens wijdverspreid, niet alleen in het Nederlands, maar ook in het Pools, Frans en Fins. De claim heeft uiteindelijk duizenden keren in heel Europa gecirculeerd tegen midden december.
De beweringen in deze claim omvatten onder andere dat zo’n 50 tot 60% van de vrouwen een vals positieve test krijgen. Dat er in deze 50-60% van deze gevallen borstkanker wordt geconstateerd, wat er uiteindelijk nooit bleek te zijn. Ook wordt er beweerd dat het onderzoek de groei van tumoren stimuleert en ook dat van uitzaaiingen.
Vervolgens beweert het bericht dat voorheen gezonde vrouwen kanker ontwikkelen na een mammografie en dat Zwitserland het eerste land ter wereld is dat onderzoeken als deze verbiedt. 

Eerste indruk
De mammografie geeft een eerste indruk van een afwijking in de borst en leidt niet direct tot een kanker diagnose. Chris de Korte, hoogleraar medische echografische technieken, legt dit uit: ‘Er wordt na de mammografie verteld dat er een afwijking in de borst is gevonden, hierna vinden nog onderzoeken plaats en dan worden er pas diagnoses uitgedeeld.’  Een positieve mammografie uitslag staat dus niet gelijk aan kanker.

Stralingen
Hoewel het bericht zelf geen bronnen vermeld, zijn er wel enkele bronnen te vinden waaruit de informatie uit het bericht zou kunnen ontstaan. Het RIVM legt uit dat mammografieën gebruikmaken van ioniserende stralingen. Ioniserende straling is de verzamelnaam voor straling met hoge energie. Deze straling bereikt ons vanuit de ruimte, wordt uitgezonden door radioactieve stoffen of kan kunstmatig worden geproduceerd, bijvoorbeeld met een röntgentoestel. Dit wordt uitgelegd door de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming. Deze stralingen zijn en zullen altijd slecht zijn voor een mens. Grote hoeveelheden hiervan kunnen dan ook de gezondheid beïnvloeden. 

Echter, legt het RIVM uit dat zij per borst twee röntgenfoto’s nemen. Van deze vier foto’s krijgt de vrouw ongeveer 0,5 millisievert aan straling. Straling kan kanker veroorzaken, maar dat risico is bij deze hoeveelheid heel erg klein. Straling in het dagelijks leven In het dagelijks leven loopt u ook straling op. In Nederland is dat gemiddeld 2,8 mSv per jaar. Deze straling komt van natuurlijke gassen in huis, voedsel, de bodem en bouwmaterialen, het heelal. Hoogleraar de Korte legt uit: ‘De hoeveelheid straling is uiterst beperkt. Techniek is nooit 100% en er is tot dusver nog geen betere techniek ontwikkeld dan deze.’

De gemiddelde kans voor een vrouw in Nederland om aan kanker te overlijden is ongeveer 23%. De totale kans om te overlijden aan kanker ten gevolge van de stralingsbelasting is voor een deelnemer die gedurende haar leven, in Nederland, vanaf haar 50e tot en met haar 75e jaar meedoet met het bevolkingsonderzoek naar borstkanker, 0,035%. 

Eindoordeel
Een mammografie is kankerverwekkend, draagt bij aan uitzaaiingen en geeft bij 50 tot 60% een vals positief resultaat weer. Dit wordt gepresenteerd als feit in het virale facebook bericht. Het eindoordeel: ONWAAR. Hoewel de punten niet 100% incorrect zijn, worden ze misleidend verteld en gedramatiseerd. Zo kán een mammografie technisch gezien kankerverwekkend zijn, maar dit gebeurt met 0,035% van de vrouwen, terwijl de gemiddelde kans voor een vrouw in Nederland om aan kanker te overlijden ongeveer 23% is.