Factcheck: “De afgelopen veertig jaar is het aantal mensen met obesitas in Nederland verdrievoudigd.” -Goedemorgen Nederland
Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum publicatie.
In de uitzending van Goedemorgen Nederland wordt, op maandag 4 maart 2024, een deel van de uitzending gewijdt “De afgelopen veertig jaar is het aantal mensen met obesitas in Nederland verdrievoudigd.”, zo klinkt het. Dit wordt gezegd op basis van een dat in de nacht van 4 maart is verschenen op de website van het Centraal Bureau voor Statistiek, oftewel het CBS. Het artikel stelt vast dat sinds het begin van de statistische metingen in 1981, toen het percentage op vijf procent lag, dit in de daaropvolgende vier decennia is toegenomen tot 16%.
De cijfers van het CBS vertellen een duidelijk verhaal over de ontwikkeling van obesitas in Nederland. In 1981 was slechts 5 procent van de bevolking getroffen, maar in 2023 is dit percentage gestegen tot 16 procent, wat neerkomt op een drievoudige toename in vier decennia. Deze opvallende stijging roept vragen op over de onderliggende factoren en ontwikkelingen die hebben bijgedragen aan deze alarmerende trend.
Het CBS geniet een goede reputatie waneer het gaat om statistieken in Nederland , en de systematische aanpak bij gegevensverzameling versterkt de geloofwaardigheid van de bewering over de toename van obesitas. Niettemin is het belangrijk om te erkennen dat elke dataset, hoe betrouwbaar ook, beperkingen met zich meebrengt die moeten worden overwogen bij het interpreteren van de gegevens.
De Body Mass Index (BMI), als de voornaamste maatstaf voor obesitas, heeft zijn eigen tekortkomingen. Het houdt bijvoorbeeld geen rekening met de verdeling van vet- en spiermassa, wat enige vertekening in de interpretatie van het beeld kan veroorzaken. Ondanks deze beperkingen blijft BMI een breed erkende en veelgebruikte maatstaf in de gezondheidsmonitoring, wat de relevantie ervan benadrukt bij het analyseren van trends zoals de toename van obesitas in Nederland.
Jutka Halberstadt, een deskundige op het gebied van obesitas en docent aan de Vrije Universiteit Amsterdam, belicht het gebruik van de Body Mass Index (BMI) als meetinstrument voor obesitas in Nederland. Ze wijst op de complexiteit van de kwestie en benadrukt dat hoewel BMI Jutka geeft aan: “Het BMI is bruikbaar als maatstaaf om een indicatie te geven van de volksgezondheid.” Ze waarschuwt wel dat BMI nooit als enige maatstaf mag worden gebruikt: “Als het gaat om het individu, heb je ook andere informatie nodig.”
Daarnaast benadrukt ze het belang van context bij de interpretatie van BMI-gegevens, vooral bij bevolkingsonderzoek: “Het is bijvoorbeeld ook belangrijk om te weten om hoeveel individuen het gaat. Als het gaat om bevolkingsonderzoek, geeft het een duidelijke indicatie over de stand van zaken.”
Halberstadt vertelt ook dat gerapporteerde gegevens sociale wenselijkheid kunnen bevatten, en dat dit de betrouwbaarheid enigszins kan beïnvloeden: “Dan kunnen mensen natuurlijk ook sociaal wenselijke antwoorden geven, wat maakt dat ook niet 100% betrouwbaar is.” Ze concludeert dat, hoewel het niet waterdicht is, BMI nog steeds een aardige indicatie geeft van de gezondheidssituatie in Nederland: “Het geeft wederom wel een aardige indicatie van dat het in Nederland de verkeerde kant op gaat. ”
Conclusie
De CBS-cijfers tonen een aanzienlijke toename van obesitas in Nederland, van 5 procent in 1981 tot 16 procent in 2023. Jutka Halberstadt bevestigt dat het gebruik van BMI als maatstaf voor bevolkingsonderzoek een goede indicatie geeft, maar benadrukt de beperkingen, zoals sociaal wenselijke antwoorden. Over het algemeen ondersteunen zowel haar inzichten als de statistieken de bewering van het CBS over de verdrievoudiging van obesitas in de afgelopen 40 jaar.
