Op 12 maart deed Margje Fikse, presentatrice van het tv-programma Op1 de volgende uitspraak: ‘In elke basisschoolklas zit één leerling die misbruikt wordt.’ Waar zij deze informatie vandaan heeft, vertelt ze niet in haar presentatietekst. De vraag waar deze informatie vandaan komt aan de redactie van Op1, wordt ook niet beantwoord.
Uit deze factcheck blijkt dat de uitspraak van Margje Fikse gedeeltelijk niet waar is. Zo is er gemiddeld niet één leerling per basisschoolklas slachtoffer van misbruik, maar zijn dit er gemiddeld 1,5 per klas. Twee derde per klas meer dus, ten opzichte van wat Fikse beweert.
Het actualiteitenprogramma Op1 is elke weekdag te zien op NPO 1. De uitzending met de desbetreffende uitspraak werd op 12 maart door 572.000 mensen gezien, blijkt uit cijfers van Stichting Kijkonderzoek. De uitspraak van de presentatrice Margje Fikse heeft dus een groot bereik en daarom is het nog relevanter om deze uitspraak te checken.
Campagne ‘Durf te zien’
In december 2023 start Centrum Seksueel Geweld (CSG) de campagne ‘Durf te zien’. Het doel van deze campagne is om mensen bewust te maken hun eigen ongemak en wat wegkijken kan doen met slachtoffers. “We willen mensen wijzen op de pijn van slachtoffers over het niet gehoord en gezien worden”, schrijft Iva Bicanic, directeur Centrum Seksueel Geweld op haar site.
Met de start van deze campagne komt het CSG ook naar buiten met nieuwe cijfers, zo constateren zij dat ‘gemiddeld 5% van een basisschooklas te maken heeft met seksueel misbruik. Dit gaat om de definitie in de brede zin van seksueel misbruik, dus inclusief aanranding, seksuele intimidatie en online misbruik. In een klas van 30 kinderen is dat gemiddeld 1,5 kind.’ Zelf kiezen zij ervoor om naar buiten te brengen dat er gemiddeld 2 leerlingen per klas misbruikt worden. Het getal wordt dus afgerond naar boven. Volgens Ellen de Ruiter, communicatieadviseur doen ze dit ‘omdat slachtoffers de negatieve seksuele ervaring vaak bagatelliseren, terwijl het niet iets is wat zo weggewimpeld mag worden.’
Hoe komen zij aan deze cijfers?
Het Centrum Seksuele Gezondheid maakte gebruik van onderzoek van Rutgers Expertisecentrum Seksualiteit en van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) om tot deze conclusie te komen.
Uit onderzoek van Rutgers ‘Seksuele gezondheid in Nederland’ onder volwassenen tot ongeveer 80 jaar blijkt dat 5% van de vrouwen en 2% van de mannen voor hun 12e jaar seksueel geweld heeft meegemaakt. Dit onderzoek vond plaats in 2017. De vraag is dan ook hoe relevant deze cijfers nu nog zijn. “Binnenkort komt Rutgers met een nieuw onderzoek over dit onderwerp met vernieuwde cijfers. De verwachting is wel dat deze cijfers ongeveer gelijk zullen blijven”, stelt de Ruiter.
Volgens het CBS geven 9,5% van de vrouwen en 2,9% van de mannen aan dat zij voor hun 12e fysiek seksueel geweld hebben meegemaakt, en daar vallen ook ongewenste aanrakingen onder.
Conclusie
De uitspraak van Margje Fikse tijdens de uitzending is deels onwaar. Het klopt namelijk niet dat er gemiddeld 1 leerling per klas is die misbruikt is. Het zou namelijk moeten gaan om 1,5 leerling per klas. De Ruiter zegt het volgende over de uitspraak van Margje Fikse: “Of haar cijfer niet correct is weet je nooit helemaal zeker. Seksueel geweld kent een groot dark number. We weten niet precies hoeveel slachtoffers er zijn, omdat niet iedereen erover praat en niet alles uitkomt. Uit ons onderzoek is te zien hoe wij op die twee leerlingen per klas zijn gekomen.” Omdat CGS er zelf voor heeft gekozen om naar boven af te ronden, is dit cijfer ook niet helemaal correct.
