Op 3 april deed Sophie Hilbrand, presentatrice van het tv programma Sophie en Jeroen de volgende uitspraak: ‘Het vertrouwen van jongvolwassenen in vaccins is ontzettend laag’. Uit welk onderzoek zij deze informatie heeft, vertelt ze niet in haar presentatietekst.
Uit deze factcheck blijkt dat de uitspraak van Sophie Hilbrand misleidend is. De uitspraak dat het vertrouwen in vaccins onder jongvolwassen laag is, klopt. Het is misleidend, omdat het onderzoek waar deze uitspraak op gebaseerd uit 2020 komt en de cijfers mogelijk niet meer up to date zijn. Ook wordt de bron gebruikt in een verkeerde context, namelijk bij een item over kinkhoest onder kinderen.
Het actualiteitenprogramma Sophie en Jeroen is elke werkdag te zien op NPO 1. De uitzending met de desbetreffende uitspraak werd op 3 april door 648.000 mensen gezien, blijkt uit cijfers van Stichting Kijkonderzoek. De uitspraak van de presentatrice Sophie Hilbrand heeft dus een groot bereik en daarom is het nog relevanter om deze uitspraak te checken.
Onderwerp kinkhoest
In de uitzending van 3 april wordt er een reportage getoond over het onderwerp kinkhoest en de sterftecijfers daarvan. Naar aanleiding van deze reportage zit hoogleraar Geneeskunde Marcel Levi aan tafel om te praten over deze ontwikkeling.
Sophie Hilbrand vertelt in haar presentatietekst dat ‘het vertrouwen van jongvolwassenen in vaccins ontzettend laag is’ en dat ‘Nederland zelfs onderaan bundelt, volgens een Europees onderzoek’. Om te weten om welk onderzoek dit gaat, heb ik de redactie van Sophie en Jeroen gemaild. Zij geven aan dat het gaat om een onderzoek van The Vaccine Confidence Project. Dit onderzoek kwam uit in 2020. Het gaat dus niet om een nieuw onderzoek, sterker nog, 2020 was het jaar dat corona uitbrak. De bron die gebruikt wordt gaat niet over het onderwerp kinkhoest, waar Marcel Levi over komt praten.
Onderzoek Sophie en Jeroen
Uit dit onderzoek blijkt dat 43,8% van de leeftijdsgroep 18 tot 25 jaar in Nederland het belangrijk vindt om zich te vaccineren. Hiermee bundelt Nederland inderdaad onderaan. Hetzelfde onderzoek is gedaan in 2022. De vraag aan de redactie van Sophie en Jeroen waarom zij dit onderzoek niet hebben gebruikt, blijft onbeantwoord. In dat onderzoek blijft het percentage ongeveer hetzelfde als in het onderzoek van 2020. De belangrijkheid van een vaccin onder Nederlandse jongvolwassenen is dus relatief laag.
Volgens Loes Hartman, communicatieadviseur van GGD GHOR is het begrip ‘vertrouwen’ lastig. “Over vertrouwen kunnen we alleen speculeren, maar we kunnen wel zien via bronnen van het RIVM dat de vaccinatiegraad is gedaald ten opzichte van het jaar ervoor.”
Daling in vaccinatiegraad
Een daling in de vaccinatiegraad kan meerdere oorzaken hebben. Volgens het RIVM ‘zijn ouders negatiever gaan kijken naar vaccins, worden anonieme vaccinaties niet meegenomen in de vaccinatiegraadberekening en neemt het vertrouwen in vaccinaties af.’ “De rol van desinformatie en misinformatie op sociale media kunnen ook nog een rol spelen in het afnemen van het vertrouwen in vaccins”, voegt Hartman toe.
Conclusie
De uitspraak van Sophie Hilbrand tijdens de uitzending is misleidend. Zo komt de bron, waarop ze deze uitspraak baseert, uit 2020. Daarnaast wordt de bron in een verkeerde context gebruikt. Het onderwerp dat in de uitzending wordt behandeld gaat over kinkhoest onder kinderen, waarbij dus een bron wordt gepakt over het vertrouwen in vaccins die uit 2020 komt. 2020 was het beginjaar van corona, hierdoor zou het dus kunnen dat het vertrouwen op dat moment lager lag dan normaal. Dit heb ik ook voorgelegd aan de redactie van Sophie en Jeroen, maar hier heb ik geen reactie op gehad.
