Laaggeletterdheid in Nederland is nog altijd een groot probleem. Ongeveer 2,5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Dat is 18% van alle mensen in Nederland. Dus ongeveer 1 op de 6 mensen. Uit onderzoek blijkt dat laagopgeleide werknemers naar verhouding het vaakst een arbeidsongeval hebben op het werk waarbij moet worden verzuimd. Dit leidde vervolgens tot claims dat er geïnvesteerd moet worden in de laaggeletterdheid van werknemers om ziekteverzuim te verminderen. 

Bewering: Investeren in laaggeletterdheid van werknemers leidt tot een afname van ziekteverzuim.

Oordeel: Er is meer onderzoek nodig om dit met zekerheid te kunnen zeggen

Bron van bewering

Op 8 september 2023 verscheen er een artikel in de Telegraaf waarin werd verteld dat investeren in leesvaardigheid van werknemers zorgt voor een afname van het ziekteverzuim. Deze bewering is gebaseerd op informatie door Stichting Lezen en Schrijven. 

Petra Luteijn, senior adviseur onderzoek Stichting Lezen en Schrijven, vertelt: ‘Een laaggeletterde kan wel lezen en schrijven, alleen niet goed genoeg om helemaal mee te doen in de samenleving. Door te investeren in laaggeletterdheid neemt de kans op ziekteverzuim af. Dat komt bijvoorbeeld doordat er dan minder bedrijfsongevallen voorkomen.’ Maar het ligt net iets ingewikkelder.

Verschillende factoren

Ziekteverzuim op de werkvloer wordt beïnvloed door veel verschillende factoren. Volgens onderzoek van het RIVM blijkt de hoogte van ziekteverzuim onder andere samen te hangen met geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, etniciteit en inkomen van de werknemers. Daarnaast speelt het soort beroep dat werknemers uitoefenen een belangrijke rol. Uit gegevens van het CBS blijkt bijvoorbeeld dat arbeidsongevallen die leiden tot verzuim het meest voorkomen bij werknemers met een technisch beroep: 26,3 procent van alle werknemers die in 2021 worden getroffen door een bedrijfsongeval met verzuim was werkzaam in deze beroepsklasse. 

Ook is uit onderzoek van de Technische Universiteit Delft gebleken dat “laaggeletterd” bij werknemers in functies zoals chauffeurs, installateurs en magazijnmedewerkers vaak voorkomt. Hun beroep brengt deze groep werknemers vaak dicht bij gevaarlijke stoffen, wat het risico op betrokkenheid bij “Zwaar Ongevallen” met ziekteverzuim vergroot. Laaggeletterdheid kan leiden tot communicatieproblemen, wat het veilig werken bemoeilijkt. Het begrijpen en opvolgen van schriftelijke of mondelinge instructies, het naleven van procedures en effectief communiceren wordt hierdoor lastiger. 

Bovendien blijkt uit gegevens van het CBS dat laagopgeleide werknemers vaker te maken hebben met arbeidsongevallen waarbij moet worden verzuimd. Het aandeel van laagopgeleide werknemers waar arbeidsongevallen plaatsvonden was bijna dubbel zo groot (2,1 procent) als dat van laagopgeleide zelfstandige ondernemers (1,1 procent). Deze informatie laat de moeilijke relatie tussen laaggeletterdheid, beroepen en ziekteverzuim op de werkvloer zien. 

Meer onderzoek nodig

Gijsbert van Lomwel, een econometrist gespecialiseerd in het verbeteren van dienstverlening in de sociale zekerheid, is momenteel werkzaam bij de NVAB (De Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde). Hij vertelt dat het moeilijk is om met zekerheid te zeggen dat investeren in het verminderen van laaggeletterdheid direct leidt tot een afname van ziekteverzuim op de werkvloer. ‘Het is zo dat laaggeletterde bijvoorbeeld moeite hebben met het begrijpen van veiligheidsinstructies en het gebruik van beschermingsmiddelen, wat het risico op ongevallen vergroot. Maar het niet opvolgen van veiligheidsvoorschriften en regels is niet uitsluitend voor laaggeletterden. Omdat mensen die goed kunnen lezen ook redenen kunnen hebben om deze voorschriften niet strikt te volgen vanwege bijvoorbeeld ongemak of hinder. Het is daarom niet makkelijk vast te stellen dat investeren in het verminderen van laaggeletterdheid leidt tot een vermindering van ziekteverzuim, aangezien dit aan verschillende oorzaken zou kunnen liggen’, aldus Lomwel.

Conclusie

Ziekteverzuim op de werkvloer heeft meerdere oorzaken. Eén van die oorzaken is laaggeletterdheid. Er lijkt een verband te zijn tussen basisvaardigheden en ziekteverzuim, doordat laaggeletterdheid de kans op ongelukken op het werk vergroot. Maar er wordt niet beweerd dat het investeren in laaggeletterdheid er direct voor zorgt dat het ziekteverzuim afneemt. Om echt te weten of investeren in laaggeletterdheid leidt tot minder ziekteverzuim, is meer onderzoek nodig om dit te bevestigen.