Lillian Marijnissen en Caroline van der Plas zeggen in hun opiniestuk in het AD dat rekeningrijden oneerlijk en niet effectief is. Dit is niet waar. Uit verschillende onderzoeken, voorbeelden uit andere landen en volgens Hoogleraar Bert van Wee blijkt dat rekeningrijden wel werkt.

Claim: Rekeningrijden is oneerlijk en niet effectief

Bron van de claim:

Op 22 september 2023 schreven Lilian Marijnissen en Caroline van der Plas een gezamenlijk opiniestuk in het AD. Hierin omschreven de kwestie dat rekeningrijden volgens hen niet effectief en oneerlijk zou zijn. Zoals zij het zeggen:

‘Rekeningrijden is oneerlijk en niet effectief. Terwijl het openbaar vervoer nauwelijks meer te betalen is en, vooral buiten de steden, steeds verder wordt uitgekleed, zullen mensen die hun auto nodig hebben om op het werk te komen of mantelzorg te verlenen, op nog hogere kosten worden gejaagd.’

Het verhaal achter de uitkomst

In andere landen zoals Singapore en steden zoals Stockholm en Londen is het rekeningrijden al langer van toepassing. ‘Het invoeren van rekeningrijden in deze landen heeft in alle gevallen geleid tot afname in het aantal personenauto’s op de wegen,’ aldus Bert van Wee, Hoogleraar Transportbeleid aan de TU Delft. Hij is op de hoogte van de ontwikkelingen rondom het rekeningrijden. ‘De eerlijkheid van het betalen voor gebruik is moeilijk te bepalen, dat gaat richting het maatschappelijk oordeel.’

Rekeningrijden of betalen voor gebruik

‘De specifieke soort rekeningrijden waar de overheid nu druk mee bezig is, wordt betalen voor gebruik genoemd.’ Van Wee legt het verschil tussen rekeningrijden en betalen voor gebruik uit. ‘Rekeningrijden is een overkoepelende naam voor situaties waarin betaald wordt voor gebruik van een voertuig.’

Effectiviteit

Berekeningen van het CNV, waar Marijnissen en Van der Plas hun opinie stuk op baseren, zijn berekeningen gedaan op basis van het overheidsrapport. Echter zijn deze berekeningen gedaan met willekeurige variabelen en zeggen dus niets over de daadwerkelijke uitkomst van het invoeren van het betalen voor gebruik.
Uit een steekproef van de ANWB en een onderzoek van het CBS blijkt dat 10% tot 20% van de Nederlanders geeft aan de auto te laten staan als betalen voor gebruik wordt ingevoerd. Ook Van Wee ziet zulke aantallen. ‘Ook volgens modelberkeningen is de verwachting dat het autogebruik van Nederlanders met 10% af, dat zou betekenen dat er in ieder geval minder files zouden zijn.’

Volgens de twee lijsttrekkers is openbaar vervoer de oplossing. Uit een steekproef van het ANWB en volgens Van Wee is dit echter niet het geval. ‘Er is maar een hele kleine overlap tussen de mensen die de auto gebruiken en gebruik kunnen maken van het openbaar vervoer. Mensen die al met het OV gaan zullen dan naar verwachting vaker en meer dit vervoer gebruiken, in plaats van dat automobilisten een keer de keuze maken om voor het OV te gaan.’

Eerlijkheid

Over eerlijkheid is weinig te zeggen. ‘Dat is echt een maatschappelijk oordeel. Zoals het er nu uitziet vinden Nederlanders het eerlijk dat automobilisten die meer rijden, ook meer gaan betalen’, aldus Van Wee.

‘De vraag is nu alleen waar het maatschappelijk draagvlak licht. Wat wel opvalt is dat landen en regio’s waar rekeningrijden al is ingevoerd het gros van de mensen tegen de maatregel was. Achteraf bleek dat juist meer mensen voor het rekeningrijden waren. Daarnaast zou het ook zo zijn dat als we nu gewend waren geweest aan betalen voor gebruik en we de overstap zouden maken naar motorrijtuigbelasting, dat mensen dat ook oneerlijk zouden vinden.’

Conclusie

De claim van Lilian Marijnissen en Caroline van der Plas waarin zij zeggen dat rekeningrijden niet effectief en oneerlijk zou zijn klopt niet. In andere landen zoals Zweden, Engeland en Singapore werken andere initiatieven waarbij de inwoner betaalt voor het gebruik van de auto wel. Daarnaast geeft 10 tot 20% van de ondervraagden in verschillende onderzoeken aan de auto te laten staan als betalen voor gebruik wordt ingevoerd. Volgens Van Wee zou dit in ieder geval al tientallen procenten minder vertraging door files opleveren. Het standpunt van Marijnissen en Van der Plas om meer geld in het openbaar vervoer te investeren is een onlogische keuze. Er is namelijk slechts een kleine overlap tussen OV-gebruikers en automobilisten en ook uit een steekproef van de ANWB blijkt dat slechts 12% het openbaar vervoer als een oplossing ziet. Over de eerlijkheid van het rekeningrijden valt daarnaast niks te zeggen. Of iets eerlijk is of niet hangt af van een individu. Er zal altijd een groep in de samenleving zijn dat zich benadeeld voelt door een door de overheid ingevoerde regel.