Bart Zwiers, boswachter bij Natuurmonumenten, beweerde tijdens een diepte-interview dat de natuur alleen kan overleven als we het aantal natuurgebieden verdubbelen. Dit interview is gepubliceerd op de site van Omroep Groningen. Deze claim is deels waar en deels niet waar.

Nederland is een druk bevolkt land en ruimte is schaars. De concurrentie voor het gebruik van ruimte is op veel plekken een probleem. Bebouwd gebied is belangrijk voor wonen en werken en neemt meer en meer oppervlakte in beslag. Hierdoor wordt de ruimte beperkt voor natuurgebieden. Nederland heeft in totaal ruim 1.000.000 hectare aan wetlands, zoals moerassen, vennen en veen- of plasgebieden. Dit zijn Natura 2000-gebieden, daardoor zijn ze beschermd zijn door de Wet natuurbescherming. Verder zijn er verschillende natuurgebieden die niet officieel staan aangeschreven als een Natura 2000-gebied. Hierdoor zijn er meer werkelijke gebieden dan alleen de officiële natuurgebieden.

De provincies zijn verantwoordelijk voor het Natuurnetwerk Nederland op het land. Het Rijk is systeemverantwoordelijk voor de natuur in de grote wateren binnen de rijkswateren: de Noordzee, de Waddenzee, de Eems-Dollard, het IJsselmeergebied, de Zuidwestelijke Delta en de grote rivieren.

Verder zijn er gebieden die bedoeld zijn voor recreatie en natuurbescherming. Daarnaast worden er aansluitende gebieden aangelegd als overloopterrein voor hoogwaterstanden. Hiermee worden er dus meerdere gebieden gerealiseerd buiten de mensen om, bijvoorbeeld dus de gebieden op zee.

Natuurwaarde kan worden omschreven als de manier waarop een ecosysteem of levensgemeenschap het leven van organismen kan behouden. Hierbij gaat het dus om het overleven van natuur in natuurgebieden. In het RIVM-rapport ‘Natuurontwikkeling Nederland in kaart gebracht’ staat dat de natuurgebieden kunnen groeien, maar dat de groei op zich niet de enige manier is om de leefbaarheid van het gebied goed te houden. “In het onderzoek Nationale Parken Bureau (NPB) wordt gesteld dat de huidige beperkte duurzaamheid van de Nederlandse natuur te maken heeft met de verspreide ligging en de beperkte oppervlakte van de natuurgebieden en daardoor de grote gevoeligheid van buitenaf. Het vergroten van het areaal voor natuur is niet genoeg om alle biotische en abiotische processen te laten voortbestaan.”

Joop Schaminée, hoogleraar op het gebied van vegetatie-ecologie en natuurbeheer van Wageningen Environment Research, is nauw betrokken bij de implementatie van Natura 2000-gebieden in Nederland. Hij zegt: “Het ligt heel erg aan het soort biotoop. Sommige zijn tientallen vierkante meter, als je die verdubbeld kan dat veel betekenen. Anderen zijn al heel groot zoals de zee of oceaan, dan heeft het minder effect.”

Het is erg lastig om Natura 2000-gebieden te verdubbelen. Er zijn strikte Europese afspraken gemaakt. De gebieden zijn aangewezen op basis van bepaalde soorten of plantengemeenschappen, habitattypen, dat is wettelijk vastgelegd. Deze gebieden zijn dan ook begrenst. Schaminée zegt: “Mensen zijn bang dat als die gebieden worden vergroot, dat dit dan effect heeft op de landbouw. Je kunt natuurlijk gaan inbedden in de bestaande natuur, maar dan krijgt de natuur eromheen niet dezelfde status als het Natura 2000-gebied.” Verder laat de hoogleraar weten dat het ook een juridisch spel is. Aangezien de gebieden op basis van habitattypen worden uitgekozen door de Europese Unie.

Daarbij voegt hij toe dat er een aantal habitattypen zwaar onder druk staan, die eigenlijk te weinig ruimte hebben. Het geldt dus niet in zijn algemeenheid dat de natuur moet verdubbelen om te overleven. Het is wel zo dat sommige natuur zo weinig oppervlakte heeft, of een soort zo weinig populatie heeft dat als die niet vergroot, het niet meer te houden is.

“Al met al, het is een genuanceerd verhaal. Het gaat er echt om welke natuur, je kan niet zomaar in het algemeen stellen dat we te weinig natuur hebben, dat is een veel te eenvoudige weergave. Sommige natuur weegt zwaarder dan de ander, en heeft meer ruimte en aandacht nodig”, aldus Schaminée.

Conclusie

De claim van Bas Zwiers, boswachter van Natuurmonumenten, is deels waar en deels niet waar. Hoewel in Nederland de ruimte beperkt is, zijn er al aanzienlijke natuurgebieden, zowel officieel aangewezen Natura 2000-gebieden als niet-officiële natuurgebieden. Het vergroten van natuur is echter niet voldoende om de leefbaarheid van alle gebieden te waarborgen, zoals benadrukt wordt in het RIVM-rapport. Joop Schaminée benadrukt dat de impact van verdubbeling afhangt van het specifieke biotoop, waarbij sommige kleine gebieden wel meer zouden profiteren.

Het verdubbelen van Natura 2000-gebieden is complex vanwege strikte Europese afspraken en wettelijke regels op basis van habitattypen. Het is ook belangrijk te erkennen dat niet alle natuur op dezelfde manier onder druk staat, en sommige gebieden hebben meer aandacht en ruimte nodig dan andere. Kortom, het verdubbelen van de natuurgebieden zorgt er niet perse voor dat de natuur kan overleven. Bij verdubbeling zullen er wel dier- en plantensoorten op vooruitgaan, maar sommige zullen dit verschil niet merken. De claim is daarom deels waar en deels niet waar.