“Een toename aan huidkanker doordat zonnebrandcrème ontraden wordt door influencers”, claimde presentatrice Margje Fikse van Op 1 in de uitzending van 26 maart. Dit zei ze om het onderwerp in te luiden dat er steeds meer ‘gezondheidsinfluencers’ op TikTok de rol van dokters overnemen. Zij geven adviezen die niet altijd juist zijn, zoals dat mensen moeten stoppen met het gebruik van zonnebrandcrème. Maar klopt het dat er door deze filmpjes een toename aan huidkanker is? Dat is lastig te verklaren, blijkt na een factcheck.

Desinformatie op sociale media

Op sociale media wordt veel desinformatie verspreid; zo geven influencers medische adviezen op TikTok die niet altijd juist zijn. Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat mensen moeten stoppen met zich insmeren met zonnebrandcrème, omdat daar giftige ingrediënten in zouden zitten, en de zon zou een stuk minder schadelijk zijn dan wij denken. Deze influencers hebben vaak veel volgers en daarmee een groot bereik, waardoor sommige mensen dit soort adviezen opvolgen.

Nu blijkt uit een poll van Medisch Contact dat bijna de helft van alle artsen die op deze poll reageerden, wekelijks te maken heeft met patiënten die met medische desinformatie op hun spreekuur komen.

Volgens Daniel Kadouch, dermatoloog bij Centrum Oosterwal én oprichter Tenue de Soleil, is het zorgwekkend als mensen zich door deze filmpjes overmatig gaan blootstellen aan de zon. “Het is goed om kritisch te zijn wat je op je huid smeert, maar zonnebrandcrème is niet giftig. Om te beweren dat je onbeschermd de zon in kan, is gewoon onverantwoord. Je vergroot daarmee het risico op huidkanker enorm. Die gevolgen kan je later niet meer terugdraaien.”

Toename huidkanker

Huidkanker is de meest voorkomende kanker in Nederland en het aantal gevallen hiervan is flink toegenomen. Zo hebben ongeveer 144.500 personen huidkanker in 2023. Volgens het IKNL (Integraal Kankercentrum Nederland) komen er jaarlijks bijna 70.000 huidkankerpatiënten bij. Het IKNL verwacht dat er de komende tien jaar een toename van 40% zal zijn van het aantal gevallen met huidkanker.

Maar is een toename aan huidkanker te wijten aan desinformatie op sociale media? Kadouch zegt dat een correlatie hiertussen moeilijk te maken is. “De trend van dit soort filmpjes die rondgaan, is na de coronaperiode ontstaan. Het is lastig te verklaren of er sinds twee jaar, door influencers die zonnebrandcrème ontraden, een toename aan huidkanker is. Zonschade bouw je immers op; de gevolgen daarvan zie ja pas na twintig tot dertig jaar. Het is goed dat de trend rondom dit soort filmpjes doorbroken wordt, maar ik zie op dit moment geen relatie tussen TikTok filmpjes waarin zonnebrandcrème ontraden wordt en een toename aan huidkanker.”

Op 1 is gevraagd om antwoord te geven op de vraag waar deze claim op is gebaseerd, maar daar is geen reactie op gegeven.

Oorzaken

De oorzaak van de toename aan huidkanker komt volgens Kadouch doordat er vroeger minder bekend was over de gevolgen van overmatige blootstelling aan UV-straling. Die gevolgen zijn nu zichtbaar. Het standaard advies van dermatologen is weren, kleren, smeren. Dus vermijd de zon tijdens piekuren, bedek de huid met UV-werende kleding en smeer de onbedekte huid in om de twee uur. “Dit werd dertig jaar geleden nog niet gedaan. Er was hier toen minder bekend over. Kinderen zijn toen veel verbrand en uit onderzoek weten we dat als je meer dan vijf keer verbrand, zeker op kinderleeftijd als de huid nog kwetsbaar is, je het risico op huidkanker verdubbeld. Wij zien nu veel patiënten die vroeger non-stop verbrand waren, want toen dachten ze dat dat goed voor je was. Dat is niet zo. Omdat de gevolgen van zonschade dus pas na ongeveer dertig jaar te zien zijn, zijn dat nu de cijfers die zo stijgen en zullen stijgen.”

Uit onderzoek van het IKNL blijkt dat ook ons zongebruik veranderd is. Zonvakanties werden voor steeds meer mensen mogelijk en populairder sinds de jaren ’70. Het zongebruik is veranderd van chronische, werkgerelateerde zonblootstelling, naar een meer intermitterende, recreatieve blootstelling, ook op jonge leeftijd. Dit heeft bijgedragen aan een stijging van het aantal huidkankerpatiënten.

Conclusie

De claim “Een toename aan huidkanker doordat zonnebrandcrème ontraden wordt door influencers”, is dus lastig te verklaren. Alhoewel het goed is om de trend van desinformatie op sociale media te doorbreken, is het moeilijk te stellen dat er een toename is aan huidkanker doordat zonnebrandcrème ontraden wordt in filmpjes door influencers. De gevolgen van zonschade zijn namelijk pas na twintig tot dertig jaar zichtbaar. Dus er is op dit moment geen relatie tussen TikTok filmpjes waarin zonnebrandcrème ontraden wordt en een toename aan huidkanker. Wel is het zo dat er een stijging is van het aantal gevallen met huidkanker – en dit zal alleen nog maar verder stijgen, maar hier zijn verschillende oorzaken voor.