Jaarlijks is Nederland weer in de ban van wintersport. Honderden skiërs, snowboarders en langlaufers vliegen af naar gebieden als Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland om tot rust te komen in de bergen. Maar wees gewaarschuwd, ‘lawinegevaar ligt op de loer’, vertelt Alec van Herwijnen, lawineonderzoeken bij het SLF.

Het is vaak raak: Wintersporters, waaronder Nederlanders, die in een lawine terechtkomen en overlijden. In april dit jaar kopte de NOS: ‘Groep Nederlanders geraakt door lawine in Tirol, drie doden’. Lawines zijn eigenlijk loszittende sneeuwmassa’s die op hoge snelheid naar beneden komen gerold. Hoe groot of klein een lawine ook is, hij kan altijd dodelijk zijn. Er zijn verschillende soorten lawines die op verschillende manieren kunnen ontstaan. Zo is er bijvoorbeeld de Schneebrettlawine, die ontstaat doordat de bovenste laag sneeuw niet goed hecht aan de laag daaronder. ‘Sneeuw bestaat uit verschillende soorten laagjes’, vertelt Van Herwijnen. Als het bovenste laagje niet goed hecht, kan het loskomen, wat een lawine kan veroorzaken.

Ook zijn er bijvoorbeeld sneeuwplaatlawines. Deze kunnen ontstaan door een zwakke laag in het sneeuwdek. Factoren zoals terrein, neerslag, wind, temperatuur en sneeuwdekstratigrafie spelen hierbij een belangrijke rol (Jürg Schweizer et al., 2003). Dit onderzoek verklaart dat een sneeuwplaatlawine kan ontstaan door menselijk handelen, zoals wanneer je bijvoorbeeld over een gebied wandelt, of wanneer er explosieven worden gebruikt. Ook neerslag of opwarming van een sneeuwlaag door klimaatveranderingen kunnen een lawine veroorzaken. Sneeuw krijgt hierdoor minder houvast en zal beginnen weg te glijden.

Wanneer je bedolven wordt onder een lawine, kun je geen kant meer op. Je bent als het ware levend begraven onder de sneeuw. Je moet zo snel mogelijk worden uitgegraven om er nog levend uit te komen, want volgens de NKBV daalt je overlevingskans na achttien minuten aanzienlijk. Studies tonen aan dat de tijd van de dag en klimaatverandering de kans op het overleven van een lawine beïnvloeden. Zo kan een hogere sneeuwdichtheid in lawinepuin de ademhaling van volledig begraven slachtoffers bemoeilijken (Giacomo Strapazzon et al., 2021). Ook zijn de overlevingskansen ‘s nachts na volledige bedekking aanzienlijk lager dan overdag. Deze voornaamste reden is de langere duur van bedekking, omdat reddingsdiensten langzamer opereren en lastiger kunnen coördineren in het donker (Simon Rauch et al., 2022).

Het is dus belangrijk dat wintersporters zich goed laten informeren over lawines en de mogelijke gevaren ervan. Lawines kunnen door klimaatverandering vaker voorkomen en ook nog dodelijker zijn door hun hogere sneeuwdichtheid. Gelukkig zijn er lawinedeskundigen bij pistes en lawineonderzoekers die de wereld een stukje veiliger proberen te maken voor vakantiegangers. Lawineonderzoeker Alec van Herwijnen legt hieronder uit hoe een typische werkdag er voor hem uitziet: