Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren (PvdD) beweerde tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen van vorige week woensdag dat het produceren van vlees, zuivel en eieren altijd gepaard gaat met dierenleed. Het is moeilijk te zeggen of deze claim (deels) waar of (deels) niet waar is. Lees hier hoe dat zit.

“Ik vind het eigenlijk onbestaanbaar — het is 2023! — dat je nog steeds moet uitleggen dat het consumeren en produceren van vlees, zuivel en eieren altijd gepaard gaat met dierenleed en dat het dramatisch is voor de natuur. Het is dramatisch voor schoon water en schone lucht. Het levert een heel groot risico op voor een volgende pandemie”, vertelde Ouwehand tijdens het debat in de plenaire zaal.

Dierenmishandeling

Allereerst is het belangrijk om de definitie van ‘dierenleed’ vast te stellen. In de Wet dieren staan alle regels rond het dierenwelzijn in Nederland opgesteld. De wet noemt geen betekenis van dierenleed, maar onderscheidt het in twee algemene vormen: dierenmishandeling en -verwaarlozing.

“Het is verboden om zonder redelijk doel of met overschrijding van hetgeen ter bereiking van zodanig doel toelaatbaar is, bij een dier pijn of letsel te veroorzaken dan wel de gezondheid of het welzijn van het dier te benadelen”, zo luidt de definitie van dierenmishandeling. Daartoe behoren in ieder geval:

• Een dier arbeid doen verrichten die kennelijk zijn krachten te boven gaat of waartoe het uit hoofde van zijn toestand ongeschikt is;
• Een koe met overvolle uier vervoeren of op een markt of openbare verkoping ten verkoop houden;
• Bij de verlossing van een koe gebruikmaken van dierlijke trekkracht of van een niet daarvoor toegelaten krachttoestel, en;
• Een hond als trekkracht gebruiken met uitzondering van de sledehondensport, voor zover toegelaten.

Dierenverwaarlozing

Dierenverwaarlozing wordt als volgt gedefinieerd: “Het is houders van dieren verboden aan deze dieren de nodige verzorging te onthouden.” Wat wordt er met die nodige zorg precies bedoeld? De Britse Farm Animal Welfare Council (FAWC) heeft in 1993 vijf vrijheden uitgewerkt op basis van de in 1965 door de Brambell commissie gevormde vereisten voor dierenwelzijn:

1. Vrij van dorst, honger en onjuiste voeding
2. Vrij van fysiek en fysiologisch ongerief
3. Vrij van pijn, verwonding en ziektes
4. Vrij van angst en chronische stress
5. Vrij om natuurlijk gedrag te vertonen

Het verbod op dierenmishandeling geldt voor zowel gehouden als wilde dieren. Bij dierenverwaarlozing is dat alleen van toepassing op gehouden dieren. Voor boeren die vlees, zuivel en/of eieren produceren zijn beide vormen dus van toepassing.

Reacties uit de landbouw

In een schriftelijke reactie reageert Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) Nederland, dat het liever over dierenwelzijn heeft in plaats van -leed, op de claim van Ouwehand. “Boeren nemen hun verantwoordelijkheid en zetten zich elke dag hard in om volgens hoge standaarden voedsel te produceren. Uiteraard zijn er overal, in elke sector, mensen die zich niet aan regels houden. Wij hebben daar geen cijfers van. Boeren streven een hoog niveau van dierenwelzijn na: dieren presteren dan beter, maar boeren zien ook graag dat het goed gaat met hun dieren.”

“Boeren voldoen aan de Nederlandse wettelijke eisen voor diergezondheid, dierenwelzijn en omgeving, die tot de strengste van de wereld horen. Daarbij gaan zij vaak nog een stap verder, en werken ze ook aan bovenwettelijke eisen die via marktconcepten of kwaliteitssystemen worden opgelegd. Wij vinden een integrale benadering van dierenwelzijn, diergezondheid, voedselveiligheid en omgeving belangrijk”, aldus LTO.

Corné van Dijk, melkveehouder uit het Brabantse Volkel, gelooft niet dat ‘echt dierenleed’ in Nederland voorkomt. “Je hebt altijd enkele uitzonderingen, maar daar wordt – als het goed is – tegen opgetreden. Mevrouw Ouwehand hebben we uitgenodigd om hier een kijkje te nemen, maar ze heeft daar vooralsnog geen gehoor aan gegeven.”

Van Dijk denkt dat er op zijn melkveehouderij echt wel iets van dierenleed aanwezig is, maar: “Dat is moeilijk te voorkomen. We proberen het uiteraard wel te voorkomen waar mogelijk. Zo brengen we een goede structuur aan. Denk daarbij aan vaste melktijden in de ochtend en avond. Ook treden we direct handelend op als een dier ziek wordt.”

Aantallen

De onafhankelijke stichting Landelijk InformatieCentrum Gezelschapsdieren (LICG) schrijft op haar website dat niet precies valt te zeggen hoeveel dieren er in Nederland per jaar mishandeld en verwaarloosd worden. “Dat komt enerzijds natuurlijk doordat misstanden meest achter gesloten deuren plaatsvinden. Anderzijds wordt er geen centrale databank bijgehouden, waarin de toezichthoudende diensten hun cijfers opslaan.”

“Precieze cijfers zijn er dus niet, maar men kan het aantal gevallen wel schatten”, gaat LICG verder. “Zo is het bekend dat er per jaar circa honderdduizend gevallen van kindermishandeling voorkomen. Omdat de drempel om dieren te mishandelen een stuk lager is dan die voor mensen, schat men dat het aantal gevallen waarop door toezichthouders wordt ingegrepen, dan kan wel worden gesproken van het ‘topje van de ijsberg’. Het gaat dan over enkele duizenden gevallen per jaar. Dit gaat bijvoorbeeld om fysieke mishandeling, zoals slaan of schoppen, het niet laten behandelen van zieke of gewonde dieren of dieren geen voedsel of water geven.”

Conclusie

Al met al is het lastig te bepalen of de claim van Esther Ouwehand (deels) waar of (deels) niet waar is. Als je afgaat op de woorden van Van Dijk, dan is het voor de boeren onmogelijk om niét aan dierenleed te doen. Hij plaatst daarbij de kanttekening dat je als boer zijnde wél zelf in de hand hebt om dit zoveel mogelijk te minimaliseren en de dieren een zo goed mogelijk leven te bieden.

Gezien de bevindingen van LICG valt het niet te zeggen of het produceren van vlees, zuivel en eieren altijd gepaard gaat met dierenleed. Wat dat betreft zou de claim van Ouwehand zowel waar als niet waar kunnen zijn.

In de tv-uitzending van vrijdag werd de claim van Ouwehand nog eens uitgelegd in een explainer.