Tijdens de lezing ‘De verschillende gezichten van desinformatie en impact op onze maatschappij’ komen er veel vragen vanuit het publiek en ontstaan er onderlinge gesprekken. ’Zijn de nieuwe technologieën de veroorzaker van de huidige desinformatie in de samenleving?’ De lezing is georganiseerd vanuit de Universiteit Utrecht, wordt gehouden in de kleine zaal van bibliotheek Neude en er hangt een serieuze sfeer. ’Wat kan je deze dagen op het internet nog wel geloven?’
Het kleine zaaltje in de bibliotheek stroomt op 20 december rond half vier langzaam vol met studenten, docenten en mensen die hier komen voor hun werk. Ze kletsen wat, pakken een kopje thee en ploffen neer op de roze kussens die op de tribune liggen. Er is een livestream bezig via teams waar mensen ook online vragen kunnen stellen.
Er zijn twee deskundigen aanwezig die een praatje houden. De lezing wordt aangestuurd door Donya Alinejad zij is Universitair Docent en mediaonderzoeker aan de Universiteit Utrecht. Herman Wasserman is de eerste spreker, hij is hoogleraar Journalistiek en directeur van het departement Journalistiek aan de Universiteit van Stellenbosch in Zuid-Afrika. Wasserman vraagt aan de mensen in het publiek hoe zij zelf desinformatie ervaren. Hij legt uit dat mensen in Afrika veel sneller desinformatie ervaren dan in het westen. Vooral in Kenya, Zuid-Afrika en Nigeria. Men is in Afrika vooral bezorgd dat de democratie in gevaar loopt.
Wasserman legt uit dat het voor journalisten ingewikkeld en moeilijk is om de juiste informatie te krijgen. ‘Ik denk dat het in de toekomst belangrijk is om samen te werken met factcheckers, je vormt dan een netwerk en creëert je eigen team van mensen met verschillende vaardigheden en expertise’, aldus Wasserman.
Annemiek Steenbergen die in het publiek zit, vindt het grootste probleem van desinformatie, dat mensen echte informatie niet meer vertrouwen. ‘Omdat er zoveel desinformatie is en er snel geroepen wordt dat het desinformatie is als het voor iemand niet uitkomt, weten mensen niet wat ze nog kunnen vertrouwen.’
De volgende spreker is Giancarlo Fiorella, hij is de Directeur voor Onderzoek en Training bij Bellingcat. Hij werkt dus veel met factchecking en desinformatie. Vergeleken met Wasserman werkt Fiorella meer in de praktijk met desinformatie en vertelt over misleidende posts op X waar mensen nog veel intrappen. Fiorella: ‘Er waren op X echte beelden te zien over de oorlog bij de Gazastrook. Iemand tweette dat het door AI gemaakt was, en dus fake. Zijn tweet bereikte meer mensen dan de originele foto, waardoor men echt dacht dat het nep was.’ De mensen uit het publiek kijken geshockeerd en slaan hun handen voor de mond. ‘Dit is de werkelijkheid nu’, aldus Fiorella. Zeker nu met nieuwe technieken en kunstmatige intelligentie weten mensen niet meer wat echt is en wat ze beter niet kunnen geloven. Degene met het meeste bereik wint. Fiorella merkt het vooral omdat Elon Musk nu de baas van X is, het voormalige Twitter kon nog wel haatberichten verwijderen. ‘Op X zie je nu heel veel desinformatie en vooral veel racisme en haat.’ De mensen knikken mee bij zijn verhaal en luisteren aandachtig.
Aan het einde van de lezing is er een borrel in het café ‘Meneer Potter’ waar de mensen uit het publiek vragen kunnen stellen aan de deskundigen. Fiorella vertelt met een biertje in zijn hand verder over zijn werk bij Bellingcat en desinformatie. ‘Als we een foto verdacht vinden, gaan we op zoek naar de originele foto en kijken wanneer en waar hij is gemaakt’, legt Fiorella uit. ‘De opkomende technologieën hebben voor- en nadelen, ze kunnen namelijk nep berichten creëren maar ook helpen met nep berichten opsporen’.
Fiorella hoopt dat mensen in de toekomst les kunnen krijgen over onderscheid maken tussen nep nieuws en echt nieuws en kritischer naar posts gaan kijken. Volgens hem kan dat meehelpen de desinformatie in de toekomst te verminderen.
