Zeist – Zwevende tonen vullen het schip van de Sionskerk te Zeist. Pianist Wouter Harbers verwent de toehoorders, veelal ouderen, met een verzoekconcert bestaande uit stukken van zijn favoriete componist: Frédéric Chopin.

Langzaam stroomt de kerk vol met voornamelijk grijze en kalende koppen. Sommigen komen alleen binnen, anderen in gezelschap van echtgenoten, of vrienden en vriendinnen. Op elke stoel ligt een kaartje waarin iemand diens verzoek kan noteren. Op de achterzijde staat de vraag het verzoek te motiveren. Het kaartje kan op het podium in het koor in een met chique zwart kerstpapier versierde kartonnen doos, de ‘grabbelton’, werpen die naast de prominent opgestelde vleugelpiano staat.

Het oudere publiek is wel overtuigd de doelgroep van Harbers en de Stichting Koffieconcerten waarmee hij deze opvoeringen gratis verzorgt. Harbers was echt op zoek naar wat hij nu eigenlijk met zijn talent aan de klassieke muziek kon toevoegen. Hij had er geen behoefte aan de honderdeneerste pianist te zijn die in het Concertgebouw een heel moeilijk stuk van Rachmaninov uit zijn hoofd kan spelen. Harbers: “Dat is leuk voor ons als pianisten onder elkaar, maar daar heeft mijn buurvrouw weinig boodschap aan.”

Het kleinschalige en interactieve is wat Harbers aanspreekt. Hij brengt de muziek graag bij de mensen. Zodoende bespreekt hij elk verzoek met de verzoeker door hen op het podium te laten komen of, mocht dat niet mogelijk zijn, met de microfoon naar hen toe te komen.

Met het tijdstip van de woensdagmorgen en de gratis toegang hoopt hij het sociale contact onder ouderen wat te bevorderen. Daarnaast merkt Harbers op dat de mensen die van klassieke muziek houden toch vaak in een bepaalde levensfase zitten. Een levensfase waarin men tegen veel moeilijke dingen aanloopt zoals gezondheidsproblemen en verlies van dierbaren. “Dan blijkt klassieke muziek de diepgang te hebben om op wezenlijke momenten te troosten”, vermoedt Harbers sterk.

Een brief

Met warm applaus wordt Harbers onthaalt. Hij opent met een brief van Léon l’Hoir. Hij, zijn vrouw Lenny en zijn collega en vriend Hans wonen reeds sinds het begin in het Torenlaan Theater de koffieconcerten bij. Helaas kan Hans er ditmaal door ziekte en andere tragedie niet bijzijn.

León heeft in zijn brief mede namens zijn vriend Hans een verzoek. Het betreft Nocturne Numéro 20 in cis-mineur, Opus Posthumus. “Omdat hij supermooi is door zijn eenvoud en hij in elk geval mij tot ontroering weet te brengen”, motiveert hij de keuze. In referentie aan het toenemende oorlogsgeweld in de wereld besluit hij: “Waarom zou je bij het uitsterven van de laatste noot in vredesnaam een wapen ter hand willen nemen?”

Harbers, gekleed in net driedelig grijs, neemt achter de vleugel plaats. Een moment van stilte valt te horen, waarna hij zijn vingers over de toetsen van de piano laat glijden. Lieflijke klanken vullen de ruimte en suizen door het oor het hart binnen. Voor even zwelt het stuk aan, maar het eindigt op zachte, uiteengedreven noten. Harbers, na het verstommen van het applaus: “Over Chopins muziek zei tijdgenoot Schumann eens: ‘Het zijn als onder bloemen bedolven kanonnen.’”

Mevrouw Spreij-van der Hoeve, die alleen is gekomen, heeft Nocturne Opus 9, Numéro 2 in Es-majeur in de grabbelton geworpen. Haar man, vier jaar geleden heengegaan, speelde zelf veel Chopin op de piano en dit was zijn favoriet. Ze heeft geluk: Harbers grabbelt haar verzoek uit de doos. Spreij-van der Hoeve, geroerd: “Als je het zo hoort, dan doet het je natuurlijk wel wat.” Haar mans piano van het Nederlandse merk Rippen staat nog steeds bij haar thuis.

Podiumvrees

Harbers rijgt de pianostukken aaneen met flair: humoristisch verhaalt hij over Chopin en diens muziek en vertelt hij mooie en grappige anekdotes uit zijn eigen leven. Zo brengt hij met een glimlach tot de toehoorders dat Chopin zelf altijd bloednerveus was voor een concert. Na zo’n 35 keer is hij er dan ook mee gestopt. “Het past mij niet”, zou Chopin volgens Harbers hebben gezegd.

Of Harbers zelf last heeft van podiumvrees? In het begin van zijn carrière als concertpianist ervoer hij naar eigen zeggen wel vaak bloedstollende spanning voor aanvang van een opvoering. Tegenwoordig heeft hij hier echter geen last meer van. “Op een gegeven moment las ik in een interview met Jaap van Zweden, een beroemde dirigent, dat, als je echt zenuwachtig bent, je gewoon niet goed genoeg bent voorbereid”, zegt Harbers. Hierbij maakt hij onderscheid tussen ‘gezonde spanning’ en ‘zenuwachtig zijn’. Zo beleeft hij nog steeds wel gezonde spanning voor aanvang van een concert.

Een muzikaal spelletje

Harbers pleziert het publiek graag met een presentje. Bij Chopins befaamde Prélude Opus 28, Numéro 15, bijgenaamd de ‘Regentropfen-Prélude’, verzint hij een spelletje. Het stuk staat als zodanig bekend, aangezien de noot As, die 567 keer in het stuk voorkomt, voor de luisteraar klinkt als een vallende druppel regen (‘Regentropfen’ is Duits voor ‘regendruppel’). Na afloop van zijn spel vraagt Harbers het publiek hoe vaak zij denken de As gehoord te hebben. Een meneer die 500 schat, zit er het dichtstbij en wint van Harbers een cd met het door hem gespeelde Piano Concerto Numéro 1 van Chopin.

Een fragment van de Regentropfen-Prélude gespeeld door Wouter Harbers voor cd (Chopin: Piano Concerto No. 1). Audio: Wouter Harbers, STH Records. (Tekst gaat hieronder verder.)

Een volgend verzoek is Nocturne Opus 48, Numéro 1 in c-mineur. De mevrouw die het graag horen wil, is bezig haar plezier in de piano te herwinnen door dit moeilijke stuk van Chopin in te studeren. Met die notie vertelt Harbers hoe Chopin op een gegeven moment met wiggen tussen zijn vingers sliep, omdat hij grotere handen wilde. Met grotere handen zou hij een beter bereik op de piano hebben en in staat zijn nog waanzinnigere muziek ten gehore te brengen. Dit liep echter slecht voor hem af, hij had hierna constant pijn in zijn handen.

Wederom zweeft de muziek door de ruimte. Harbers weet met een lichte toets te spelen die van de composities van Chopin verlangd wordt. Harbers heeft zelf ook voornamelijk piano leren spelen met de muziek van Chopin. Na het wegebben van de laatste noot grapt Harbers: “Succes! Succes met instuderen!”