De wijk Vleuten- De Meern is in 2022 statistisch gezien op meerdere vlakken een uitschieter binnen de tien Utrechtse wijken. Het heeft de meeste inwoners en het is de enige wijk waarin bijna de helft van de bevolking ouder dan 45 jaar is. Wat echter het meest opvalt is de exceptionele hoeveelheid aan delicten die vallen onder de categorie horizontale fraude.
Wat is horizontale fraude eigenlijk? Bij fraude is er altijd sprake van bedrog, zaken worden daardoor anders voorgesteld dan dat ze daadwerkelijk zijn. Verder moet er bij fraude altijd sprake zijn van opzet. Ook is er altijd een gedupeerde en is er iemand die voordeel behaalt. Er zijn veel vormen van fraude en dus ook veel soorten slachtoffers. Zowel mensen als bedrijven, maar ook de overheid kan slachtoffer zijn. Daarom is er een onderscheid gemaakt tussen horizontale fraude en verticale fraude. Het verschil tussen deze twee vormen wordt bepaald door het slachtoffer. Is de overheid het slachtoffer, dan betreft het verticale fraude. Voorbeelden zijn uitkeringsfraude, belasting- en bijstandsfraude. Is de fraude gericht op burgers, financiële instellingen of bedrijven, dan is er sprake van horizontale fraude. Hier zijn vele vormen van, bijvoorbeeld hypotheekfraude, digitale fraude, identiteitsfraude en fraude met betaalproducten en online handel.
In achttien procent van alle gemelde criminaliteitsdelicten in 2022 in Vleuten- De Meern betrof het een geval van horizontale fraude. Hiermee scoort de wijk verreweg het hoogst van de stad, want op de tweede plaats staat de wijk Oost met ‘slechts’ 10,3 procent. In de helft van de gevallen ging het om digitale fraude. Om wat voor soort digitale fraude het precies ging, wordt niet gespecificeerd, maar voorbeelden ervan zijn helpdeskfraude, phishing, vriend-in nood- of WhatsAppfraude. In ruim 40 procent van de gevallen was er sprake van onlinehandel. Dit kan gaan om aankoopfraude, die plaatsvindt als er online producten, tickets of reizen worden aangeschaft, bijvoorbeeld op een platform als Marktplaats, die vervolgens nooit worden geleverd. Ook kan er sprake zijn van verkoopfraude, waarbij de gedupeerde iets verkoopt, maar niet wordt betaald. Daarnaast zijn er nog enkele gevallen van identiteitsfraude en fraude met betaalproducten. Andere soorten van horizontale fraude, zoals verzekerings-, faillissements- en telecomfraude en fraude in de zorg worden helemaal niet genoemd, wat niet wil zeggen dat deze vormen van oplichting niet in Vleuten- De Meern voorkomen. Hetzelfde geldt voor vastgoed- en hypotheekfraude, terwijl deze twee vormen misschien wel verband kunnen houden met nog een andere opmerkelijke statistische uitschieter van de wijk, namelijk die van de hoogste gemiddelde woningwaarde.
Waarom is het aantal gevallen van horizontale fraude juist in Vleuten- De Meern zo opvallend hoog en in de andere Utrechtse wijken niet? Volgens het centrum van criminaliteitspreventie en veiligheid (het ccv) lopen vooral jongeren, senioren en ondernemers het risico om slachtoffer te worden van een vorm van horizontale fraude. Vleuten-De Meern telt ruim 6400 geregistreerde bedrijven, hoewel iets minder dan in de wijk Noordoost, zijn dit er absoluut gezien veel. Wat betreft het aantal jongeren onder de 25 jaar, staat Vleuten- De Meer in absolute aantallen op de eerste plaats en relatief op de tweede plaats, achter de wijk Oost. Vleuten- De Meern kent een heel groot aantal kinderen onder de vijftien jaar. Het absolute aantal 65-plussers in de wijk is het hoogst van heel Utrecht, terwijl het aantal relatief gezien ook weer op de tweede plaats komt, achter de wijk Overvecht. Alles bij elkaar herbergt Vleuten- De Meern zowel in absolute aantallen als in relatief opzicht een hoog aantal inwoners uit de risicogroepen.
In de wijk zelf is het hoge aantal horizontale fraudezaken ook opgevallen. In het wijkveiligheidsplan Vleuten-/De Meern 2023 werd het uitgebreid besproken en werd het zelfs één van de prioriteiten om in de toekomst te verbeteren. De gemeente schrijft zelf wel te weten hoe het komt dat er zoveel fraudedelicten werden genoteerd in 2022. Zo valt er in het plan te lezen: ,,Vleuten- De Meern is de enige wijk die het afgelopen jaar een stijging van digitale fraude noteert. Deze is overigens vrijwel volledig te wijten aan de groei van fraude met online handel.’’ Er wordt echter geen verklaring gegeven waarom dit juist in Vleuten- De Meern het geval is en er in de andere Utrechtse wijken geen fraude-explosie zichtbaar is.
De lokale overheid en de politie hebben na 2022 flink wat actie ondernomen om burgers meer bewust te maken van online fraude. ,,Wij willen samen met de interne en externe partners kijken hoe we digitale veiligheid en onlineweerbaarheid kunnen vergroten in de wijk. Trainingen en campagnes hierover worden zowel op jongeren als senioren afgestemd.’’ En op het eerste gezicht lijkt dit zijn vruchten te hebben afgeworpen. Het aantal online handelsfraudedelicten en digitale fraude is in 2023 bijna gehalveerd. Wat bijzonder is, is dat het in bijna alle andere wijken juist een klein beetje is toegenomen. Vleuten- De Meern is nog steeds koploper, maar het is lang niet meer zo opvallend.
Ook de lokale politie van De Meern bevestigt dit. ,,Een opvallend hoog aantal delicten horizontale fraude hier in De Meern? Dat valt heel erg mee hoor. Het was in het verleden hoog, maar tegenwoordig niet meer. Het is niet opvallend genoeg in ieder geval.’’
Geraadpleegde bronnen:
https://allecijfers.nl/wijk/wijk-10-vleuten-de-meern-utrecht/
https://www.utrecht.nl/fileadmin/uploads/documenten/wonen-en-leven/wijken/wijk-vleuten-de-meern/2023-07-wijkveiligheidsplannen-vleuten-de-meern-2023-2026.pdf
https://utrecht.incijfers.nl/jive/
https://hetccv.nl/themas/cyberveiligheid/fraude/fraudepreventie/
https://www.de-strafrechtadvocaat.nl/fraude/horizontale-fraude/
