Op zondag 29 oktober is de klok weer een uurtje achteruitgegaan: de wintertijd is ingegaan. Een uur extra slaap is voor de velen wel welkom. Maar wat heeft dit voor invloed op onze gezondheid. Neuroloog Inge Declercq claimt in een artikel op HLN.be dat we door de omschakeling van de zomer- naar wintertijd het risico op kanker wordt vergroot.

Ons ritme
Om erachter te komen of deze claim waar is of niet ben ik eerst onderzoek gaan doen naar de zomertijd en wintertijd zelf. Op gezondheidswetenschap.be en gezondnu.nl staat informatie over de biologische klok van de mens en de functie van de zomertijd. De zomertijd is ingevoerd om kosten te besparen op elektriciteit. Het heeft dus alleen een economische reden. Na zeven maanden gaat de wintertijd weer in, onze ‘echte’ tijd. Dan gaan we weer terug naar ons ‘normaal’ ritme.

De mens heeft van nature een biologische klok van iets meer dan 24 uur per dag. Daarom hebben we minder moeite met de klok een uur terugzetten, dan met de klok een uur vooruitzetten. De wintertijd heeft meer voordelen op je lichaam, doordat het eerder licht is in de ochtend, krijg je eerder op de dag een seintje aan je hersenen om alert te zijn. Andersom is het ’s avonds eerder donker waardoor je lichaam langer de tijd heeft om het slaaphormoon aan te maken waardoor je sneller in slaap valt.

Hoogleraar Chronobiologie en Gezondheid Bert van der Horst heeft onderzoek gedaan naar de biologische klok en beaamt dat er veel gezondheidsrisico’s gepaard gaan met de verstoring van de biologische klok. Door de switch van winter- naar zomertijd wordt die klok verstoort en dit gebeurt elk jaar. Het menselijk lichaam krijgt een soort ‘mini-jetlag’ elk jaar. Zo is er ook onderzoek gedaan op muizen. Als die constant worden blootgesteld aan een jetlag, verhoogt dat hun kans op borstkanker aanzienlijk.

Echter zijn er mensen die minder slaap nodig hebben. Zij hebben minder moeite met het verzetten van de klok en hun biologische klok, waardoor zij minder kans hebben op gezondheidsproblemen door het verzetten van de klok. Dit is gebleken uit onderzoek van Erasmus waar Bert van der Horst aan heeft meegewerkt.

Onderzoek
Het RIVM heeft in 2019 een rapport uitgebracht genaamd “Standaardtijd, zomertijd en gezondheid Literatuuronderzoek naar gezondheidseffecten van verschillende tijdinstellingen”. Daarin staat een samenvatting van meerdere studies die onderzoek hebben gedaan over tijdzones en gezondheid. Daarbij wordt er gekeken naar verschillende slaap- en gezondheidsmaten, zoals slaapduur en -kwaliteit, overgewicht, kankerincidentie en -mortaliteit, levensverwachting en depressie. De uitkomsten van deze onderzoeken laten een duidelijk en consistent beeld zien: “men is qua gezondheid gunstiger af aan de oostelijke zijde binnen een tijdzone (waar de zon eerder opkomt) dan aan de westelijke zijde.”

Daarnaast wijzen de drie onderzoeken die het RIVM heeft gebruikt op het volgende: “mensen in het westen van een tijdzone meer kans hebben om kanker te krijgen, dat de mortaliteit ten gevolge van kanker hoger is en dat de algehele levensverwachting lager is dan in de oostzijde van een tijdzone.”

“De huidige tijdinstelling van twee keer per jaar wisselen tussen standaardtijd (UTC+1) en zomertijd (UTC+2) gaat gepaard met acute slaapverstoringen en gezondheidseffecten, waarvan de toename van hartinfarcten bij de wisseling in het voorjaar het duidelijkste effect is.” Zo luidt de conclusie uit het rapport van het RIVM uit 2019.

Uit een onderzoek wat in Science is verschenen, dat mensen die aan de westelijke kant van de tijdzone wonen, Nederland dus, krijgen nog minder slaap dan mensen uit de oostkant. Mensen uit het westelijk deel van een tijdzone hebben ook vaker obesitas, diabetes, hartziekten en borstkanker, aldus de wetenschappers in Science. De wetenschappers denken dat deze gezondheidsproblemen komen door chronisch slaaptekort en door het feit dat de biologische klok te veel uit de pas loopt met de buitenwereld. Werk, school en maaltijden zijn allemaal afgestemd op de werkelijke tijd en niet op wanneer de zon opkomt of ondergaat.

Conclusie
Ik heb veel onderzoek gelezen. Echter is het niet makkelijk om een conclusie te trekken. Veel onderzoeken hebben als conclusie dat er een verhoogd risico op kanker is door de verstoring van het biologisch ritme. Doordat de zomertijd niet onze ‘normale’ tijd is en daarom het ritme van onze biologische klok verstoort, krijgen mensen sneller last van gezondheidsklachten, met in het bijzonder een toename van hartinfarcten. Er is een risico op kanker, echter is het niet vanzelfsprekend dat je kanker krijgt door de wisseling van de winter- naar zomertijd en is het slechts één van de vele gezondheidsklachten die je kan krijgen. Inge Declercq heeft dus deels gelijk. De kans is groter dat je door de wisseling in de zomer meer risico hebt op kanker krijgen, maar meer onderzoek naar de garantie daarop moet nog blijken.