Door de slecht georganiseerde aanpak van watervervuiling in Nederland lijken hoge sancties van de EU onvermijdelijk. Dat beweert Dorien Rooimaker lid van de Europese Unie. Slechts 4 procent van het water zou voldoen aan de minimale eisen, waarop de EU hoge boetes kan uitdelen door niet nakomen van de gestelde doelen. Is de EU in staat omdat te doen? Volgens hoogleraren Hydrologie en waterbeheerders zijn er grotere gevolgen naast alleen boetes aanwezig.
Op het platform X deelde Dorien Rooimaker het onderzoek van de NRC dat een dag eerder, op 9 april, werd gepubliceerd. Hierin meldde zij dat de aanpak van het Nederlandse beleid rond watervervuiling zo slecht georganiseerd is dat boetes vanuit de EU ‘onvermijdelijk’ zijn. Uit het onderzoek van de NRC blijkt dat het oppervlaktewater in Nederland veel chemicaliën bevat die er niet in thuishoren. Veruit de meeste sloten, beken en rivieren voldoen niet aan de Europese normen voor waterkwaliteit. Dit vindt mevrouw Rooimaker opvallend en slecht geregeld, omdat elk land zijn eigen beoordelingsmethode gebruikt en doelen moet doorgeven aan het KRW.
De beste (slechte) van de klas
Nederland heeft in verschillende jaartallen hun KRW-doelen opgesteld, te beginnen in 2008, waarna ze werden aangepast in 2015, 2019 en 2022 met het derde SGBP. De stroomgebiedbeheerplannen (SGBP’s) moeten ervoor zorgen dat ons land de doelen in 2027 wel haalt. Uit een Europese toets voor ecologische waterkwaliteit blijkt dat Nederland donkerrood kleurt op de Europese kaart. Deze resultaten verschillen nauwelijks van het meest recente onderzoek van de NRC en de rapportage van de Universiteit Wageningen.
Doordat Nederland zichzelf zulke hoge kwaliteitsdoelen heeft gesteld om te laten zien dat zij de ‘beste’ van de Europese klas zijn, blijkt het tegenovergestelde waar. De rapporten laten namelijk zien dat wij een van de slechtste van de klas zijn. Het Compendium voor de Leefomgeving, een samenwerking tussen onder meer het CBS, het RIVM en de Wageningen Universiteit, schrijft: “De Nederlandse wateren scoren slecht in vergelijking met die in andere landen, omdat de beoordelingsmethoden tussen landen verschillen. Daardoor kunnen landen moeilijk met elkaar worden vergeleken.” Het CLO ziet wel een verband tussen het aantal bewoners in een gebied en de waterkwaliteit: “In intensief bewoonde gebieden van Europa is de waterkwaliteit slechter dan in meer landelijke gebieden.”
Volgens waterkwaliteitsspecialist Joost van den Roovaart heeft Nederland zichzelf onrealistische doelen gesteld op het gebied van waterkwaliteit, waardoor Europese boetes onvermijdelijk lijken. Hij benadrukt dat de situatie zorgwekkend is en deels te wijten aan de hoge bevolkingsdichtheid en de impact van sectoren zoals landbouw. De landbouwsector draagt bij aan problemen zoals meststoffen die de doelen van de KRW bemoeilijken, samen met stikstof, fosfaat en zware metalen die uit meststoffen wegspoelen naar wateren. Het ontbreken van nieuwe technologieën om deze problemen aan te pakken vergroot de kans op boetes,” benadrukt Van den Roovaart, voormalig minister van Verkeer en Waterstaat, de noodzaak van passende technologische oplossingen.
Slechts 4% van de Nederlandse oppervlaktewateren voldoet aan de KRW-norm voor chemische stoffen, waardoor 96% te veel chemicaliën bevat. Van de 745 gebieden voldoen er maar 30 aan deze norm, maar zelfs die scoren niet goed op andere vlakken. Het ‘one out, all out’-principe betekent dat een enkele overtreding de hele waterkwaliteit als onvoldoende beschouwt, waardoor Nederland nergens aan de norm voldoet. Hoewel de waterkwaliteit verbetert, blijft verdere inspanning nodig.
Verschillende sancties
Hoogleraar Hydrologie Marc Bierkens ziet dat ook, omdat Nederland hun doelen zo moeilijk heeft gemaakt dat zij bijna niet kunnen slagen. Met nog drie jaar te gaan zijn er volgens de deskundigen weinig mogelijkheden, maar zijn er wel verschillende technologieën om de boetes te voorkomen. “Onze rioolwaterzuiveringsinstallaties hebben lange tijd niet goed gereinigd, met name op het gebied van fosfaat, PBDE-vlamvertragers en PFAS-stoffen. Om dit aan te pakken, zijn kostbare Nano frustratie-achtige technieken nodig. Hoewel steeds meer installaties deze technieken toepassen en de waterkwaliteit verbetert, is het onwaarschijnlijk dat alle doelen voor 2027 worden behaald. Dit kan leiden tot boetes en mogelijk juridische acties van burgers tegen de overheid.” Dit zou een rechtszaak kunnen opleveren als die van Urgenda tegen de Nederlandse staat. Toen luidde het vonnis van de Hoge Raad dat de staat voor eind 2020 de broeikasgasuitstoot met 25 procent moet verminderen. “Als dat zou gebeuren omtrent de waterkwaliteit doelen van het KRW zijn de boetes zeker onvermijdelijk.”
Conclusies
De opmerking van Dorien Rooimaker dat Nederland door hun slechte georganiseerde waterbeheer van Europa boetes onvermijdelijk zijn, is juist kijkend naar de lage percentages die Nederland scoort uit het onderzoek van NRC en de Europese toets waar Nederland een dikke onvoldoende voor haalt. Achterstallig onderhoud heeft geleid tot hoge concentraties schadelijke stoffen in Nederlandse wateren, waardoor de KRW-doelen niet zijn behaald en toekomstige boetes en juridische gevolgen dreigen.
Hieruit concluderen wij dat de toekomstverwachting van Dorien Rooimaker klopt. Nederland zal als zij op deze manier en met deze hoge percentages in het waterkwaliteit blijven doorgaan dan zullen de boetes ongetwijfeld komen. De onderzoeken van NRC en de Europese toets laten duidelijk zien dat de verschillen te groot zijn en dat het moeilijk gaat worden voor Nederland om de deadline van 2027 te gaan halen. Wat boetes van Europa gaat opleveren.
