Kunst en wetenschap komen samen in de sfeervolle gangen van de Buitenplaats Doornburgh in Maarssen. De lange samenwerking tussen onderzoekers en artiesten culmineert in de drukbezochte opening van de tentoonstelling Prikkel. De donkere ruimtes zijn gevuld met een gevarieerd aanbod. Van abstracte werken met een dystopisch randje tot interactieve belevingen; op creatieve wijze is er gereflecteerd op het moderne, overprikkelde bestaan.
Een publiek van meer dan honderd geïnteresseerden woont op donderdagavond de opening bij. Tussen de zwarte coltruien en glazen cava dartelen ook een tiental kinderen door de gangen. Het thema, een overprikkelde samenleving, wordt op twee manieren benaderd in de opening. Enerzijds komt pedagogiek aan bod, anderzijds neurodivergentie.
Boukje Schweigman, initiatiefnemer en kunstenaar, is persoonlijk betrokken bij beide onderwerpen. Ze heeft een kind met een sensorische integratie stoornis, wat zich uit in een ingewikkelde prikkelverwerking. “Het begon voor mij als een persoonlijke fascinatie, maar het is zo’n groot en actueel thema”, legt de kunstenaar uit.
Overprikkeld in een donkere gang
Eén van haar werken dat is geëxposeerd bij de tentoonstelling bestaat uit een donkere gang waar een bezoeker prikkels kan ervaren. Veel bezoekers vinden dat werk het meest indrukwekkend. “Het is heel cool gedaan. Het is een toegankelijke manier om met het onderwerp kennis te maken”, vertelt de 29-jarige Hanna Boersma. Als student Humanistiek hoopt ze dat de tentoonstelling ooit naar haar universiteit komt zodat meer mensen het kunnen zien. “Het is een mooi inkijkje in het hoofd van een neurodivers persoon.”
Een stel senioren schuifelt aandachtig door de gangen. Ze zijn onder de indruk van de werken. Ze zijn familie van één van de betrokken kunstenaars. “Ik vond de weerstand prettig”, verwijst Karel Bellinkx naar dezelfde gang, ontworpen door Schweigman. “Ik ervaarde daar dat ik niet zo prikkelgevoelig ben.” De man stelt op een later moment terug te komen om alles nogmaals te ervaren.
Een ander opmerkelijk kunstwerk roept ook gevoelens op. Van gips gemaakte gebitten schuren over elkaar. Een recreatie van zenuwachtig knarsetanden, het kunstwerk heet ’s nachts worden de messen geslepen. De grond is bestrooid met stof van het gesleten gipsresidu. Even verderop in de hal kijken kinderen naar opgestapelde blokken ‘mens’. De mens in zijn meest efficiënte vorm. Een treurig aanzicht, wellicht ook te interpreteren als mensen in hokjes duwen.
Doel behaald
In een kapel, de locatie diende ooit als klooster, opent de tentoonstelling met luid applaus. Alvorens het publiek de werken ziet, spreken een aantal betrokkenen over de thematiek. Afgevaardigden van het Utrechts Medisch Centrum en de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht nemen het woord. In de zaal zitten kinderen te stuiteren op hun stoel. De woordenbrij over frames en diagnoses gaat aan hen voorbij.
Het antwoord op de vraag hoe de dystopie van een alom overprikkelde wereld voorkomen kan worden, weet niemand. Het wetenschappelijke deel lijkt te blijven bij het vaststellen van het probleem. Maar het reflecteren, en het creëren van een gespreksopener is gelukt. Gasten op de avond praten over hoe ze anderen nu allicht beter begrijpen.
“Ik ben tevreden”, stelt Boukje Schweigman aan het einde van de avond. “Het is zo persoonlijk dat het universeel is geworden.”
Luister hier onder naar het interview met Joanna van Dorp, directeur van Buitenplaats Doornburgh en een audioverslag waarin Derk-Jan Huurnink de prikkelgang betreedt.
