BELGIË – De Belgische politiek wordt geplaagd door onenigheid. Voor de verschillende, regionale partijen is het lastig om overeenkomsten te vinden. Inmiddels hebben meerdere partijen een aanpassing van het kiesstelsel in hun standpunten opgenomen.
België werkt met een meervoudig districtenstelsel, waarbij het land is opgedeeld in kieskringen. Elke kieskring heeft meerdere zetels te verdelen, waardoor de uitslag een evenredige vertegenwoordiging oplevert. Dit houdt in dat de zetelverdeling ongeveer overeenkomt met het behaalde percentage van de stemmen.
Niet alle partijen kunnen meedoen in alle kieskringen. Volgens Dries Martens, bestuurder bij de Jongsocialisten, is dit een probleem. “Iedereen wordt verkozen in zijn eigen provincie. Alleen Vlamingen kunnen op de premier, Alexander De Croo, stemmen, de helft van het land. En binnen de helft van het land, eigenlijk maar een specifieke provincie. Terwijl de rest van Vlaanderen wel op de partij van de premier kan stemmen, kan de andere helft van het land dat niet eens. Wij vinden dat een democratisch probleem en willen dat de belangrijkste politici in het hele land verantwoording af moeten leggen.”
Dat is niet het enige nadeel aan het huidige kiesstelsel. Ook proportionaliteit is volgens Daan Delespaul, politiek wetenschapper aan de KU Leuven, een probleem. “De kieskring Luxemburg heeft vier zetels te verdelen. In 2019 gingen die zetels naar vier verschillende partijen, hoewel het verschil in aantallen stemmen tussen de partijen erg groot was.”
De grootste partij in de kieskring, Mouvement Réformateur, kreeg ruim 40.000 stemmen, terwijl Ecolo slechts 27.000 stemmen kreeg.
Een groot voordeel van het huidige kiesstelsel noemt Delespaul de binding met de regio. “In België zijn de parlementsleden mooi, regionaal verdeeld. Door die regionale binding heb je altijd wel voeling met de regionale kandidaten.”
In België gaan er stemmen op om het kiesstelsel aan te passen met de invoering van een federale kieskring, waar iedereen in België op kan stemmen. Dit vereist partijen om zich naast de regio, ook op landelijk gebied te profileren. “Dan kan iedereen op de belangrijkste politici stemmen en moeten zij ook in het hele land steun gaan zoeken. Dat is volgens ons democratischer”, vertelt Martens.
Vooral nationalistische Vlaamse partijen komen met een ander voorstel: een meerderheidssysteem zoals in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. In kleinere kieskringen zou voortaan nog maar één kandidaat worden verkozen via het ‘first-past-the-post’-principe. Volgens Delespaul is dit vooral voordelig voor die Vlaamse partijen zelf. “Dit systeem is voornamelijk voor eigen gewin.Er is in België een recente studie geweest waaruit blijkt dat de NV-A, de grootste partij van België, met zo’n systeem 82 zetels zou halen, tegenover de 33 zetels die de partij daadwerkelijk kreeg toebedeeld in 2014.”
Of een aanpassing van het kiesstelsel in België met een federale kieskring zal leiden tot een korter formatieproces, is volgens Martens nog maar de vraag. “Het zal een beetje kunnen helpen. In België hebben we twee heel verschillende politieke landschappen, Vlaanderen en Wallonië. Dat verschil maakt het moeilijk om met al die verschillende partijen en ideologieën op nationaal niveau een compromis te vinden. Wij hopen dat door die federale kieskring, partijen dichter tot elkaar komen, maar het zal zeker niet alle problemen oplossen.”
