Klimaatverandering is een heet hangijzer in de journalistiek. Alarmistische berichtgeving wordt vaak gezien als propaganda, terwijl geruststellende berichten worden gezien als desinformatie. Op 29 september 2023 kopte De Telegraaf, de grootste krant in het land, dat de ‘omstreden klimaatwetenschapper Steven Koonin’, waarschuwde voor klimaatpaniek. In dit artikel beweert Koonin dat weersextremen en klimaatslachtoffers niet toenemen, maar afnemen. Hij beweert dat dat in de duizenden pagina’s lange IPCC rapporten te lezen valt. Klopt deze claim? Nou, ja en nee. Het ligt wat ingewikkelder.

IPCC-rapport

Want ja, het klopt inderdaad dat klimaatslachtoffers afnemen. Goed nieuws, denk je. Dat betekent dan dat klimaatverandering wel meevalt, toch? Nee. Wat Koonin vergeet te vermelden is wáárom de slachtoffers afnemen. En dat heeft niks te maken met afnemende intensiteit van weersextremen, maar met de systemen die in kwetsbare landen worden gebruikt om de bevolking te beschermen.

Professor Philip Ward van het Institute for Environmental Studies van de Vrije Universiteit Amsterdam vergelijkt het met de deltawerken, die na de watersnoodramp van 1953 gebouwd zijn. ‘Wat er (in het artikel van De Telegraaf, red.) niet gemeld wordt, is waarom de cijfers dalen. Er zijn heel proactieve maatregelen genomen om deze te laten dalen. Na de watersnoodramp werden de Deltawerken opgezet, met als gevolg dat er in Nederland weinig slachtoffers zijn.’

Risico reductie

Als voorbeeld van een kwetsbaar land, waar de afgelopen jaren steeds meer maatregelen zijn genomen om de mensen te beschermen tegen gevolgen van klimaatverandering, noemt de professor Bangladesh. ‘In Bangladesh zijn er nu hele waarschuwingssystemen voor tropische orkanen opgericht. Zodra een orkaan op komst is, zijn daar niet alleen vroeger waarschuwingen voor, maar ook meer voorlichting voor wat mensen moeten doen, waar ze moeten schuilen. Er zijn steeds meer schuilplaatsen gebouwd, zodat mensen kunnen vluchten.’

Dat heeft geleid tot minder slachtoffers, beaamt de professor ook. ‘Veertig jaar geleden waren er dan ongeveer 500.000 slachtoffers per jaar door onder andere die orkanen, tegenwoordig spreek je van iets van 5000. Nog steeds veel, maar wel al honderd keer minder dan veertig jaar geleden. En dat komt dus door die proactieve risicoreductie.’

Weersextremen

Koonin claimt ook in het artikel dat de weersextremen afnemen. Echter staat dat niet zo zwart-op-wit in het laatste IPCC-rapport. Maar voordat we daar op in duiken: wat zijn weersextremen? Met weersextremen verwijzen we over het algemeen naar weerfenomenen die onverwacht, ongebruikelijk, ernstig of niet-seizoensgebonden zijn. Het makkelijkste voorbeeld (die ook door Koonin wordt gebruikt) zijn orkanen of tornado’s.

Terug naar het IPCC rapport. In het rapport staat namelijk vermeld dat er geen bewijs is dat het aantal orkanen niet is toegenomen. Maar hier mist dus context. Want volgens het IPCC is niet duidelijk of het aantal orkanen is toegenomen sinds vroeger, maar er is wel bewijs dat het aantal zware orkanen is toegenomen. ‘Het is eigenlijk cherry-picking’, legt professor Ward uit over de feiten waar Koonin mee aankomt. ‘In het laatste rapport van het IPCC is ook te zien dat extremen, naast orkanen, wel zijn toegenomen de laatste dertig, veertig, vijftig jaar. Denk aan extreme hitte, extreme neerslag of overstromingen.’

Conclusie

De claim van Steven Koonin is deels waar en deels onwaar. Er mist vooral een hoop context in het artikel van De Telegraaf. Het klopt dat klimaatslachtoffers afnemen in aantallen, maar dat komt door systemen die daarvoor zijn gecreëerd. Het klopt niet dat weersextremen afnemen. Het IPCC kan niet inschatten of de kwantiteit van orkanen is toegenomen, maar kan wel zien dat andere vormen van extreem weer toenemen, zoals dus extreme hitte (denk aan de hitterecords).

Al met al, met alle informatie die beschikbaar is, kunnen we dus stellen dat Steven Koonin’s claim veel context mist en dus informatief onjuist is.