Volgens het verkiezingsprogramma van de PVV maken windturbines mensen letterlijk ziek. De PVV zegt ook überhaupt geen windturbines te willen in Nederland. Hoewel omwonenden wel hinder voelen door het geluid van windturbines en daar ook ziek van kunnen worden, heeft dat vooral te maken met te weinig slaap en de gezondheidsrisico’s die daar de consequentie van kunnen zijn. De claim dat omwonenden van windturbines ziek kunnen worden is wel juist, maar dat heeft met meerdere factoren te maken. Uit een rapport uit 2020 van het RIVM blijkt dat niet alleen slaap, maar ook hoe mensen over de windturbines denken voor meer geluidsoverlast en gezondheidsrisico’s zorgen.

Claim: De PVV beweert dat windmolens letterlijk ziek maken.

Het geluidsprobleem van windturbines

Een windturbine zet energie van de wind om in elektriciteit. De wieken van een windturbine zijn belangrijke onderdelen en zorgen voor beweging waardoor er energie ontstaat. Deze beweging maakt veel geluid. Dit kan voor omwonenden erg vervelend zijn, waardoor ze slechter slapen en ziek kunnen worden. Omwonenden kunnen ook hinder ervaren door visuele klachten, bijvoorbeeld de schaduwen van de wieken. De voornaamste hinder is geluid. Om dit probleem te veroorzaken moeten de windturbines ook dichtbij woningen staan. “Windturbines staan niet alleen op zee. Dat komt omdat ruimte daar schaars is. Vissers hebben ruimte nodig en het is ook natuurgebied,” zegt Eric de Beer, een Internationaal ervaren Interface Manager voor grote windmolenprojecten. “Nederland is dichtbevolkt, dus het kan niet anders dan ze ook wat dichterbij woningen te plaatsten. We moeten immers ook klimaatdoelen halen.”

Om te voorkomen dat windmolens geluidshinder veroorzaken, moeten ze op een bepaalde afstand van huizen worden geplaatst. Windmolens mogen overdag gemiddeld niet meer dan 47 decibel geluid produceren, en ‘s nachts mag dit geluidsniveau gemiddeld niet hoger zijn dan 41 decibel. Hiervoor wordt de L_den-norm gehandhaafd. Dit is een afkorting van level day-evening-night. Om deze geluidsnormen te handhaven, worden metingen uitgevoerd op de gevels van woningen in de nabijheid van de windmolens.

“Deze norm wordt overal in Nederland gehandhaafd”, zegt Eric de Beer. Ondanks dit ervaren mensen geluidhinder. Dit heeft met verschillende dingen te maken. De metingen worden uitgevoerd op gevels, maar de geluidshinder die binnenshuis gebeurt veroorzaken de slaapproblemen. Zogeheten Infrasone trillingen (IT) en lage frequenties (LF) zorgen voor de hinder. Infrasone trillingen zijn hele lage frequentie geluiden die door het menselijke gehoor orgaan niet als geluid waargenomen kunnen worden. IT en LF trillingen gaan door bouwconstructies heen en zelfs kilometers door de bodem. Het probleem is alleen, het meten van deze trillingen is heel kostbaar, gecompliceerd en tijdrovend.

In de gegeven figuur wordt de gehoordrempel en de overgevoeligheid voor geluid weergegeven. Uit Deens onderzoek blijkt dat de afstand tussen het hoorbare (de groene lijn) en de schadelijkheidsgrens van het geluid (blauwe lijn) wordt kleiner bij lagere frequenties. Dit betekent dat bij lagere frequenties, het verschil tussen het zachste hoorbare geluid en de pijndrempel kleiner wordt. Dit concludeerd dat wat je te horen krijgt dus schadelijker zou kunnen zijn dan je zou denken. “Als er laagfrequente geluiden zijn, dan zijn we er ook sneller overgevoelig voor,” zegt Jan de Laat, klinisch fysicus en audioloog, in een artikel waarbij hij dit Deense onderzoek ook gebruikt ter onderbouwing. Aan de blauwe stippellijn kan je ook zien dat de gevoeligheid bij mensen ook verschilt, oudere mensen hebben over het algemeen bijvoorbeeld sneller last.

Bron: Brüel & Kjær Sound and Vibration Measurement A/S, Denemarken

Het geluidsniveau in twijfel getrokken

De lage frequentiegeluiden zorgen voor slaaptekort bij omwonenden en die kunnen daardoor ziek worden volgens audioloog Jan de Laat. Maar niet iedereen is het hiermee eens. Het Rivm zegt in het rapport; Gezondheidseffecten van windturbinegeluid (2020), dat er geen overtuigend bewijs is dat ‘laagfrequent geluid’ van windturbines extra hinder veroorzaakt ten opzichte van ‘normaal’ geluid. Zij stellen juist dat wetenschappelijke resultaten erop wijzen dat gezondheidseffecten, zoals slaapverstoring, hart- en vaatziekten en stofwisselingsproblemen geen duidelijk verband tonen met geluidsniveaus, maar eerder met de ervaren hinder. Omwonenden ervaren minder hinder van windturbines als ze betrokken worden bij het besluitvormingsproces en de plaatsing ervan. Hun betrokkenheid bij de locatiekeuze en het afwegen van kosten en baten leidt tot minder negatieve effecten volgens het Rivm.

Tegenstrijdig met fossiele brandstoffen

Volgens de PVV maken windmolens letterlijk ziek. Dit is wel waar, maar niet direct. Er is onderzoek naar gedaan, en mensen worden ziek, maar dat komt niet enkel en alleen door het feit dat de windmolens er staan. Omwonenden ervaren de gezondheidsrisico’s anders. Aan de andere kant wilt de PVV ook dat de huizen in Nederland niet meer van het gas afgaan en dat Nederland stopt met de energietransitie. Gaswinning moet door blijven gaan en gascentrales en kolencentrales moeten openblijven. Dit zijn fossiele brandstoffen, en door fossiele brandstoffen vervuild de lucht en versterkt klimaatverandering. Door luchtvervuiling worden mensen ziek en door klimaatverandering ook.

Conclusie

De bewering dat windturbines mensen letterlijk ziek maken, zoals geclaimd in het verkiezingsprogramma van de PVV, vereist nuance. Windturbines kunnen inderdaad hinder veroorzaken voor omwonenden, met name vanwege het geluid dat ze produceren. Deze hinder kan leiden tot slaapproblemen en negatieve gezondheidseffecten. Echter, het is belangrijk op te merken dat de directe oorzaak van ziekte niet alleen aan de windturbines kan worden toegeschreven. Het hangt af van verschillende factoren, waaronder de afstand van windturbines tot huizen, de geluidsniveaus, en hoe mensen de aanwezigheid van windturbines ervaren.

Het is ook belangrijk op te merken dat de PVV een beleid promoot dat afhankelijk is van fossiele brandstoffen, wat kan bijdragen aan luchtvervuiling en klimaatverandering, wat op zijn beurt negatieve gezondheidseffecten kan hebben. Dus, terwijl de claim dat windturbines mensen ziek maken wel enigzins juist is, moeten ook de gezondheidseffecten van fossiele brandstoffe en het belang van duurzame energie mee worden genomen bij het evalueren van deze claim van de PVV.

Jan de Laat wilt ook wel degelijk dat de klimaatdoelen worden gehaald, maar wilt graag dat de windturbines op een iets verdere afstand worden gebouwd. “Indien op land geplaatste windturbines (nog) noodzakelijk zijn, plaats de turbines dan op een zodanige afstand van de rand van de bebouwde kom, namelijk 10 x de masthoogte, dat het geluid en de trillingen van de turbines de nachtrust niet verstoren,” zegt hij.