Fake nieuw is overal. Je hoeft Instagram maar te openen, 5 minuten te scrollen en je hoofd zit vol met ‘feitjes’. Je moet je voeten in een warm bad doen om migraine tegen te gaan. Citroen eten zou ook helpen, en dit barst van de vitaminen dus je moet er 6 per week eten. Informatie over Elon Musk die weer een nieuw bedrijf heeft gekocht, deepfakes van Donald Trump en AI- gegenereerde beelden van een dansende Jan Smit. Verzin het en het bestaat.
Ondanks dat ik niet kan ontkennen dat een dansende Jan Smit ervoor zorgt dat ik mijn lachen niet in kan houden, ben ik bang, bang voor deze ontwikkeling. Ik ben ook onderdeel van het probleem, maar de video’s zuigen je mee in het eindeloze algoritme van neppe video’s en desinformatie. En dan, precies als je te diep in de sociale wereld zit weggedoken, ben je op je kwetsbaarst. Fake nieuws slaat toe, je laat je vinger gaat nog een keer over het beeldscherm glijden en er verschijnt een video met een bericht over voeding.
De video schreeuwt dat het niet gezond is om te ontbijten, omdat je lichaam dan nog niet goed is opgestart. Je kijkt de video af en scrolt verder, nog een video over voeding. Geen koolhydraten meer eten, tel je calorieën en vooral niet ontbijten in de ochtend vertelt de zogenaamde expert in de video. Je doet het allemaal fout, je eet niet gezond volgens je algoritme en de ‘experts’ van TikTok. Je stort jezelf in de wereld van voeding en onwetendheid en voor je het weet jaag je je eigen lichaam naar uitersten waar het eerder nooit was.
Eerder dit jaar kwam er van de hogeschool Utrecht een onderzoek naar buiten dat juist jongeren, de mensen van de toekomst, meer geneigd zijn om nepnieuws te geloven en te verspreiden. Hoe gaan we ons een weg banen door deze wereld van desinformatie en misinformatie? Ik heb het antwoord niet. Jeroen Vos, media-antropoloog en onderzoeker bij de HvA, ook niet maar hij is wel al een eind op weg. Hij vertelde mij dat het factchecken en het controleren van zulke video’s niet genoeg helpt om het probleem tegen te gaan. Algoritmes trekken je een kant op en dan kan je factchecken wat je wil, maar de mensen die daar baat bij hebben krijgen deze video’s niet te zien. Daarnaast is de toestroom van de mis- en desinformatie te groot om te kunnen ontkrachten. Samen met Jeroen Vos moeten we dus zoeken naar een manier om de gebruikers van sociale media bewust te maken van de gevaren. Bewustwording is belangrijk en als dat gerealiseerd wordt hoeft dat factchecken niet meer. Bewustzijn creëren in wat je ziet is dus het belangrijkste op de sociale media. Maar of je die bewustwording nou wel of niet hebt, een dansende Jan Smit is een goeie aanrader.
Nog geen genoeg van fake nieuws? Kijk deze explainer!
“John Bartmann – Happy Clappy” is under a Creative Commons (CC-BY 3.0) license Music promoted by BreakingCopyright: https://bit.ly/bkc-clappy
