Volgens Wouter Scheepens, interim directeur-bestuurder van MVO Nederland (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) is een ”circulaire economie alleen bereikbaar als de overheid gerecycled plastic verplicht”. Echter is er meer nuance nodig, blijkt na een factcheck van UPD8.

Een belang bij duurzaam ondernemen

In Nederland worden jaarlijks 5,3 miljard kilogram plastics geproduceerd, waarvan het grootste deel export is. Slechts 10 tot 15% wordt gerecycled, blijkt uit een rapport van onafhankelijk onderzoeks- en adviesbureau CE Delft, geschreven naar aanleiding van het formatieproces. Het concept van een circulaire economie is daarom een veelgehoord begrip voor bedrijven en overheid.

Maar wat is nou eigenlijk een circulaire economie? Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving staat het efficiënter gebruiken van grondstoffen centraal, en is het een economie die gericht is op het langer behouden van grondstoffen in de productieketen. Het heeft als doel om grondstoffen optimaal te gebruiken en te hergebruiken, met de hoogste waarde voor de economie, en de minste schade voor het milieu.

Scheepens vertegenwoordigt namens MVO Nederland een bedrijvennetwerk van duurzame ondernemers, en gelooft in ‘‘een economie die aangepast is aan de grenzen van die natuur en maatschappij’’ en sporen daarnaast ‘‘de overheid aan om duurzaam ondernemen de standaard te maken’’, zo schrijven ze op hun website. Aangezien deze bedrijven zelf duurzaam bezig zijn, hebben zij er belang bij dat andere partijen zoals andere bedrijven en de overheid meegaan in de trend. 

Meerdere factoren 

Bart Bossink is hoogleraar Science, Business & Innovation aan de Vrije Universiteit Amsterdam en stelt dat Scheepens deels gelijk heeft, maar dat het niet zo eenvoudig is als hij doet voorkomen. ‘‘Bij dit soort systeemveranderingen is het altijd zinvol om een zekere invloed te hebben via wet- en regelgeving. Wat hij er echter niet bij zegt is dat er meerdere factoren zijn waarbij je rekening mee moet houden.’’ Bossink noemt als voorbeeld marktwerking. ‘‘Als je zou verplichten om alleen nog maar gerecycled plastic te gebruiken, zou het kunnen dat de industrie daar nog niet op ingesteld is. De beschikbaarheid kan dan tekortschieten aan wat er nodig is.’’ Daarnaast geeft de hoogleraar aan dat de kosten dusdanig hoog kunnen zijn dat het te duur wordt om nog te kunnen concurreren met andere bedrijven.

Alternatieven

Bossink geeft aan dat er met de uitspraak van Scheepens er te makkelijk wordt vanuit gegaan dat puur met overheidsbemoeienis de circulaire economie zal slagen. ‘‘Dat is een te eenvoudige weergave. Als je iets probeert betekent niet dat het direct effect gaat hebben. Er zijn slimmere manieren waar partijen en de markt mee bezig zijn.’’ Hij noemt onder andere voorlichting aan consumenten, vernieuwende technologieën en samenwerkingen met onder andere de verpakkingsindustrie en hogescholen/universiteiten als alternatieven.

Daarnaast stelt Bossink dat verduurzaming niet altijd hoeft door middel van nieuwe wet- en regelgeving. ‘‘Je moet ook gebruik maken van de industrie zelf. Het risico om puur vanuit dat het wet- en regelgeving standpunt te denken is dat mensen alleen maar gaan wachten, waardoor je geen innovatie stimuleert.’’ Uit een whitepaper (2021) over transitiepaden van de Universiteit Utrecht blijkt dat de markten voor secundaire materialen (zoals bijvoorbeeld plastic) niet actief worden versterkt. Hier zit dus ruimte voor zowel (recycling)bedrijven en oorspronkelijke producenten als de overheid om een rol te spelen.