Door: Doris Steijger

In de uitzending van EenVandaag van dinsdag 16 april werd de volgende uitspraak gedaan: ‘De grote hoeveelheid nicotine die er in vapes zit, tast de hersenen onherstelbaar aan’. Na een uitgebreide factcheck is de conclusie dat er niet voldoende onderzoek en empirisch bewijs is om deze claim te ondersteunen.

De reportage

EenVandaag-presentatrice Roos Moggré luidt het onderwerp als volgt in: ‘Uit veel vapes, oftewel e-sigaretten, komt meer giftige en verslavende nicotine dan uit een heel pakje normale sigaretten. Dit is een van de feiten waarmee artsen vandaag alarm slaan over de gevaren van het vapen voor jongeren.’ In de reportage die hierop volgt, komen vervolgens een vapende tiener, haar moeder en kinderlongarts Noor Rikkers aan het woord. De voice-over maakt vervolgens de volgende claim: ‘De grote hoeveelheid nicotine die er in vapes zit, tast de hersenen onherstelbaar aan’.

De redactie van EenVandaag heeft geen gehoor gegeven aan de vraag waar deze claim vandaan kwam. Wel verwijzen zij in het artikel bij de reportage naar het onderzoek ‘Jongerenmonitor-Tabaks-en-nicotineproducten’ (2024) van het Trimbos-instituut.

Onderzoek naar vapes

Om de claim op waarheid te kunnen checken, hebben wij gesproken met Jorien Treur, neuroloog aan het Amsterdam UMC. Zij doet al langer onderzoek naar de invloed van de lange termijneffecten van verslavende middelen op de hersenen. ‘Om te beginnen is het al een lastig onderwerp omdat er nog weinig onderzoek bekend is naar de effecten van vapes’, vertelt Treur. Naar het roken van sigaretten is veel meer onderzoek gedaan. ‘Daar is nu onder andere door mijn onderzoek vrij sterk bewijs dat roken een causaal effect kan hebben op dingen zoals depressie en schizofrenie, mentale aandoeningen dus’, concludeert Treur. Het is echter niet bewezen dat nicotine het stofje in de sigaretten is dat het brein aantast. ‘Als dat zo zou zijn, dan kunnen we aannemen dat het voor E-sigaretten ook geldt. Alleen zitten er nog veel meer nare stofjes in sigaretten die effect kunnen hebben op het brein’, vervolgt Treur.

Onderzoek wijst wel uit dat bij de hersenen van ratten de effecten van nicotine onherstelbaar zijn. ‘Maar ratten zijn geen mensen’, zegt Treur stellig. De reden dat er weinig onderzoek is naar de effecten op het mensenbrein is volgens Treur dat er veel ethische richtlijnen zijn waar ze zich aan moeten houden. ‘We kunnen niet mensen laten roken voor onderzoek, wel kunnen we achteraf de gevolgen onder de loep nemen.

Conclusie

Na een uitgebreide factcheck waarin veel wetenschappelijke bronnen zijn geraadpleegd, is de conclusie dat er niet genoeg empirisch bewijs is om de claim ‘De grote hoeveelheid nicotine die er in vapes zit, tast de hersenen onherstelbaar aan’ te bewijzen. Onderzoek wijst uit dat het roken van sigaretten wel degelijk schadelijk is voor het brein en kan leiden tot mentale klachten. Of hetzelfde geldt voor vapes valt niet te bewijzen.