De leesvaardigheid van Nederlandse tieners is opnieuw flink gedaald. Docenten en logopedisten in Utrecht-Oost merken dit ook op bij jongeren in Utrecht-Oost. Volgens de Volkskrant is één op de drie Nederlandse jongeren nu ‘onvoldoende geletterd’ met een leesniveau dat niet volstaat om als zelfstandig burger deel te nemen aan de maatschappij.
Dit blijkt uit het zogeheten PISA-onderzoek, afgekort voor Programme for International Student Assessment. Het is een internationaal vergelijkend onderzoek dat de vaardigheden en kennis van vijftienjarigen op het gebied van natuurwetenschappen, lezen en wiskunde test. Het PISA-onderzoek bestaat uit een digitale toets en een vragenlijst. Sinds 2000 wordt er elke drie jaar een nieuw onderzoek gehouden met één van de drie domeinen als hoofddomein.
Opmerkelijk is dat de leesvaardigheid in Nederland harder achteruit is gegaan dan in andere landen. Het niveau van Nederlandse leerlingen is nu voor het eerst iets onder het OESO-gemiddelde en aanzienlijk lager dan in deelnemende EU-lidstaten. Ook is de daling bij vmbo-leerlingen aanzienlijk scherper dan bij vwo-leerlingen, waardoor de kloof tussen de twee niveaus dreigt toe te nemen. Nog opmerkelijker is dat meisjes aanzienlijk beter presteren op het gebied van leesvaardigheid dan jongens, ondanks dat de dalende prestaties gelden voor zowel jongens als meisjes.
Ook docenten in Utrecht-Oost merken een achteruitgang op in de leesvaardigheid van jongeren. Jip Frank, een docent Nederlands met vijftien jaar ervaring in het onderwijs, benadrukt dat de taalvaardigheid bij zijn leerlingen behoorlijk is afgenomen in de afgelopen vijftien jaar. “Op allerlei manieren gaan geschreven teksten achteruit, de leesvaardigheid verslechtert, en ook de woordenschat neemt af. Ik krijg steeds meer vragen van leerlingen over definities van woorden als ‘visie’ of ‘opvatting’,” vertelt Frank.
Dita Verbeek is al meer dan 20 jaar logopedist, momenteel werkzaam in Utrecht-Oost. Zij krijgt vaak te maken met jongeren die problemen hebben met taal. Verbeek benadrukt dat een van de grootste oorzaken voor de lage lees- en taalvaardigheid het toenemende gebruik van sociale media voor lezen en appen is.
De grootste oorzaken voor de lage lees- en taalvaardigheid zijn een verschuiving in prioriteiten bij jongeren en afnemende concentratie. “Er wordt steeds minder gelezen. De informatie die leerlingen tot zich nemen bestaat vaak slechts uit een paar termen, een paar kreten, misschien één zin en vooral veel beeldmateriaal erbij. Wat ook meespeelt is dat lezen echt concentratie vereist. Door sociale media denken leerlingen dat ze zich niet meer kunnen concentreren, waardoor het lezen ook achteruitgaat,” legt Frank uit. Dita Verbeek voegt toe: “Ook op internet wordt veel gelezen, maar dat zijn vooral ondertitels en geen rijke teksten. Rijke teksten bevatten veel inhoudswoorden en goedlopende zinnen. Dus er wordt wel gelezen, maar niet de juiste teksten.”
Dat steeds meer kinderen onvoldoende geletterd de school verlaten, heeft volgens de Volkskrant verstrekkende gevolgen. Hun maatschappelijke participatie neemt af doordat zij moeite hebben met het lezen van bijvoorbeeld partijprogramma’s, kranten of brieven van de gemeente. Laaggeletterdheid wordt ook in verband gebracht met een slechtere gezondheid en een kortere levensverwachting.
Luister hier het interview van Elin Pronk met logopedist Dita Verbeek:
