De gemeten concentraties van stikstofdioxide (NO₂) laten een duidelijke afname zien bij meetpunten in Utrecht-Oost over de afgelopen jaren. Waar er in 2011 gemiddeld bijna 40 µg/m³ werd gemeten bij meetpunt Rijnsweerd -rand, is dit in 2023 nog slechts 15 µg/m³. Ook bij andere meetpunten neemt dit gemiddelde de afgelopen jaren af. Hoe wordt deze afname verklaard en wat is het effect van stikstofdioxide?

Stikstofdioxide is een schadelijke stof die negatieve gezondheidseffecten kan veroorzaken bij mensen, zoals luchtwegklachten, ademhalingsklachten en hart- en vaatziekten. Zoals Guus Velders, Senior onderzoeker bij het RIVM en hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, benadrukt: ‘Een niveau waarop mensen geen effect ervaren van stikstofdioxide is er niet. Iedere microgram die minder uitgestoten kan worden, is beter.’ Sinds 2008 hanteert de Europese Unie een grenswaarde van 40 µg/m³, maar de Europese Commissie stelt voor om deze grenswaarde per 1 januari 2030 te verlagen naar 20 µg/m³. ‘De advieswaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie ligt op 10 µg/m³’, aldus Velders.

Maatregelen
In 2011 werd gemiddeld bijna 33 µg/m³ stikstofdioxide gemeten in Utrecht-Oost. In 2023 is dit gedaald tot gemiddeld 14 µg/m³ stikstofdioxide (zie grafiek rechts). Eddie van der Waard, vakspecialist en beleidsadviseur Duurzame Leefomgeving bij de Gemeente Utrecht, benadrukt de langdurige toewijding van de stad aan dit doel. ‘In Utrecht nemen we al vele jaren maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Zo zijn er milieuzones voor verschillende typen voertuigen ingevoerd, voorlichtingscampagnes over het stoken van hout gegeven en wordt emissieloos vervoer gestimuleerd’, aldus Van der Weerd. Deze maatregelen hebben volgens hem geleid tot verbeteringen van de luchtkwaliteit: ‘Het effect van afzonderlijke maatregelen is niet goed meetbaar, maar we concluderen in onze rapportages wel dat, mede door deze maatregelen, de luchtkwaliteit trendmatig steeds beter wordt.’

Lokale verschillen
De metingen tonen aan dat de concentratie per meetpunt verschilt. Op de kaart is te zien dat meetpunt Rijnsweerd -rand naast de A27 ligt en meetpunt Laan van Minsweerd direct langs de Waterlinieweg is. ‘De uitlaat van een auto zit dicht bij de grond. Die uitstoot waait moeilijk weg, dus op lokaal niveau is verkeer een grote uitstootbron. Beide meetpunten liggen langs
een drukke weg, dus de concentratie stikstof-
dioxide is daar hoger’, aldus Velders.

Luchtkwaliteitsbeleid
In het coalitieakkoord van 2022 staat dat de Gemeente Utrecht de lucht nog schoner wil. ‘We volgen hierbij de adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie, maar die adviezen zijn strenger dan wat de Europese Unie ons verplicht’, aldus Van der Waard. Op dit moment wordt er gewerkt aan een nieuwe beleidsnota voor de luchtkwaliteit door de Gemeente Utrecht. Ook heeft de Gemeente Utrecht zich aangesloten bij het landelijke Schone Lucht Akkoord wat in 2020 opgesteld is: ‘Als gemeente kunnen wij niet alleen het probleem oplossen. De vervuiling kan de stad ook in- of uitwaaien’, vertelt Van der Waard. Velders wijst er op dat in heel Nederland verbetering van de luchtkwaliteit te zien is. Hij verwijst hierbij naar de verschillende manieren die zijn gevonden om de luchtkwaliteit te verbeteren, met name de verkeersoplossingen. ‘Door de komst van meer elektrische auto’s, is er minder uitstoot.’