De redactie van On Air controleert wekelijks berichten of uitspraken en de mate van betrouwbaarheid daarvan. Deze week geldt dat voor de uitspraak van Professor geologie Wielicki: ‘Moderne kernreactoren zijn zeer veilig’. Hij beweert dat kernenergie de enige duurzame energiebron is om de gehele wereldbevolking van betrouwbare energie te voorzien. In hoeverre klopt dat?
De aanleiding waarom het onderwerp kernenergie weer een rol speelt in het maatschappelijke debat heeft alles te maken met de energietransitie waarin Nederland zich bevindt. Dit alles heeft te maken met het gesloten Klimaatakkoord wat dus onderdeel is van het Nederlandse klimaatbeleid. Het belangrijkste doel hieruit is om vanaf 2050 95% van de uitstoot aan broeikasgassen te verminderen ten opzichte van het jaar 1990. De rol van kernenergie speelt ook steeds meer op in de landelijke discussie die hierover gevoerd wordt. Sterker nog, kernenergie is een van de grote thema’s richting de aanstaande verkiezingen. Dat is een complete verandering te noemen ten opzichte van zo’n tien jaar geleden.
Onder de energietransitie wordt de overgang van het gebruik van fossiele energie naar energie uit hernieuwbare bronnen verstaan. Fossiele energie is de energie die wordt opgewekt bij de verbranding van brandstoffen als steenkool, aardolie en aardgas. Onder hernieuwbare energie verstaat met de energie die afkomstig is uit onuitputtelijke bronnen zoals onder andere wind, zon, water en biomassa. Deze hernieuwbare energiebronnen stoten geen CO2 uit bij de productie. Dat is exact wat de essentie van de energietransitie inhoudt, het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen en uiteindelijk toewerken naar een CO2 vrije gebouwde omgeving en energievoorziening in 2050.
Kernenergie
Een van de hernieuwbare energiebronnen die ingezet kan worden als manier van energieopwekking is die van kernenergie. Op dit moment wordt ongeveer 4% van de elektriciteit die in Nederland gebruikt wordt opgewekt in een kerncentrale. De techniek die wordt gebruikt om kernenergie op te wekken heet kernsplijting. Hiervoor wordt het erts uranium gebruikt. Bij de opwekking van kernenergie komt ongeveer evenveel CO2 vrij als bij wind- of zonne-energie en veel minder dan bij fossiele brandstoffen. Voorstanders beschouwen kernenergie als veilig, duurzaam en een noodzakelijke bron van energievoorziening in de toekomst. Tegenstanders vinden de technologie niet noodzakelijk en onveilig vanwege het radioactieve afval en het risico op ernstige gevallen. Dit valt te lezen op Milieu Centraal NL. Maar hoe veilig zijn kernreactoren nu eigenlijk en waarop is de claim van Professor Wielicki gebaseerd?
De claim
Matthew Wielicki, Professor geologie aan de Universiteit van Alabama beweert dat moderne kernreactoren zeer veilig zijn. In zijn ogen is kernenergie de enige duurzame energiebron om de wereldbevolking van betrouwbare energie te voorzien. Het feit dat een groot deel van de wereldbevolking kernenergie vreest is niet terecht vindt hij. ‘Het publiek moet worden voorgelicht over de misvattingen rond kernenergie en de lage stralingsdoses die reactoren met zich meebrengen, deze zijn veel veiliger dan door de meeste mensen wordt gedacht’, aldus Wielicki.
‘Moderne kernreactoren zijn veilig vanwege een negatieve reactiviteit coëfficiënt die ze bevatten. Dat betekent dat wanneer ze beginnen op te warmen, ze veiligheidsmechanismen activeren die ervoor zorgen dat de reactor verdraagt en afkoelt, waardoor een meltdown (kettingreactie niet langer controleerbaar) wordt voorkomen’. Volgens Wielicki komt de angst voor kerncentrales uit de tijd dat bovenstaand genoemde veiligheidsmechanismen er nog niet waren.
Verdeeldheid
Over kernenergie bestaat een enorme verdeeldheid. In het maatschappelijke en politieke debat is deze verdeeldheid dan ook terug te zien. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur heeft recentelijk een analyse uitgevoerd onder de noemer ‘Besluiten over kernenergie vanuit waarden’. Het opmerkelijke uit deze analyse is dat ongeveer vier op de tien Nederlanders geen uitgesproken opvatting hebben over kernenergie. De polarisatie die het debat over kernenergie kenmerkt blijkt dus samen te kunnen gaan met en neutrale houding over dit onderwerp bij een relatief groot deel van de bevolking.
Niet alleen binnen de bevolking heerst deze verdeeldheid, ook experts zijn het op wereldwijde schaal niet met elkaar eens of kernenergie nodig, wenselijk of rendabel is. Op landelijk niveau reageerde voormalig Klimaat minister Wiebes hier als volgt op: ‘wetenschappers dienen elkaar te bestrijden‘. Dit onderstreept de verdeeldheid die er heerst over dit onderwerp, zowel op maatschappelijk niveau als binnen de wetenschap wordt er enorm polariserend naar kernenergie gekeken.
Hoe zit het?
Op de vraag hoe veilig kernreactoren zijn licht wetenschapper Jan-Leen Kloosterman, hoogleraar kernreactorfysica aan de TU Delft, het volgende toe. ‘De ontwikkeling van kerncentrales staat niet stil. Er bevindt zich een continue opeenvolging van innovaties. Moderne centrales van generaties drie en drie plus zijn beschikbaar met een duidelijk nieuwe veiligheidsfilosofie’.
Belangrijk om te weten is dus dat er bij de ontwikkeling van nieuwe kernreactoren geschaald wordt in welke generatie deze valt. Dit heeft alles te maken met de gevolgen voor de bevordering van de veiligheid van de moderne centrales. ‘Ter duiding, de centrale van Fukushima was een van de allereerste generatie. Borssele is van de tweede generatie en dus veiliger. De nieuwe kerncentrales die nu worden gebouwd zijn nog eens een factor tien veiliger dan Borssele’, aldus Kloosterman.
Kerncentrales worden steeds veiliger gebouwd. Daarbij staat de veiligheidsfilosofie altijd centraal. Dit is gebaseerd op het ‘defense in depth‘ principe dat bestaat uit drie verdedigingslinies: voorkomen dat een incident kan plaatsvinden, een incident zo snel mogelijk onder controle brengen en de gevolgen van een incident beperken.
Volgens Kloosterman heeft Nederland kernenergie nodig voor de reductie van CO2. ‘We investeren fors in windmolens en zonneparken, maar alleen daarmee redden we het niet. Een kerncentrale kun je meer energie laten opwekken op bijvoorbeeld windstille winterdagen en is daarom een ideale aanvulling in de energiemix’. De Nederlandse overheid heeft als doelstelling om in 2040 CO2-neutraal elektriciteit te produceren. Om dat voor elkaar te krijgen zet het kabinet onder andere in op kernenergie. Het kabinet wil twee nieuwe kerncentrales bouwen in Nederland. Het streven daarbij is dat van het totale energieaanbod in 2025 tussen de 9 en 13% geleverd wordt door kerncentrales. Dit sluit aan op de eerder genoemde uitspraak van Kloosterman.
De ontwikkeling van een nieuwe generatie kernreactoren, de zogenaamde ‘gesmolten zout-reactor‘ met Thorium als brandstof wordt als een veel veiligere optie gezien. Kloosterman pleit voor dit ander type kerncentrale. ‘Het voordeel van de reactor is dat het veel veiliger is omdat je brandstof thorium in plaats van uranium gebruikt, daarnaast produceert een thoriumreactor veel minder radioactief afval en de reactor kan niet ontploffen’, legt Kloosterman uit. In zijn ogen is het de weg die ingeslagen moet worden met kernenergie. Echter is deze vorm van kernenergie iets wat pas op lange termijn commercieel mogelijk is. Kloosterman benadrukt aansluitend op deze toekomstige mogelijkheid dan ook het belang voor een langetermijnstrategie voor de energievoorziening van Nederland.
Conclusie
Kernenergie is een onderwerp wat in de samenleving op verschillende niveaus voor verdeeldheid zal blijven zorgen. Niet alleen tussen burgers onderling, maar ook op wetenschappelijk niveau is er verschil in visie over de rol van kernenergie in de energietransitie. Een groot deel van de Nederlandse bevolking heeft geen uitgesproken mening heeft over kernenergie en mogelijk dus ook geen weet hebben over de ontwikkelingen van de verschillende nieuwe generaties kernreactoren door de decennia heen. De claim dat moderne kernreactoren zeer veilig zijn is een harde en daarom ook niet volledig te bevestigen. Er blijft altijd een risico vastzitten aan kernenergie. Dit risico wordt zo klein mogelijk gemaakt doormiddel van het ‘defense in depth’ principe. De overeenkomst tussen wat beweerd wordt in het aangehaalde artikel en wat wetenschapper Jan-Leen Kloosterman bevestigt zit hem in het feit dat met alleen windmolens en zonneparken de energietransitie nooit gehaald gaat worden. Kernenergie is een mogelijke aanvulling van de energievoorziening in het streven naar verantwoorde verduurzaming.
