Maandag 11 maart opent in Amsterdam het Nationaal Holocaustmuseum. Uit een recent onderzoek uitgevoerd in opdracht van de Claims Conference, een organisatie die slachtoffers van nazi-vervolging en hun erfgenamen vertegenwoordigt, blijk dat de kennis over de Holocaust in Nederland afneemt. Van alle tweeduizend ondervraagden denkt negen procent dat het aantal doden ten gevolge van de Holocaust zwaar wordt overdreven; onder de 40-minners is dat zeventien procent. ‘Voor ons zijn deze cijfers geen verrassing’, aldus Annemiek Gringold, hoofdconservator van het museum.

Het museum is, in tegenstelling tot sommige andere Holocaustmusea, licht en open. In het museum staan geen wagons, nagebouwde gaskamers of ander nagemaakt decor. Door objecten en verhalen van de vervolgde Joden te laten zien hebben de hoofdconservator en directeur Emile Schrijver de slachtoffers hermenselijkt, zoals ze dat zelf noemen. ‘De objecten en verhalen die we laten zien zijn al zwaar en donker van zichzelf, wij denken dat er geen donker decor bij nodig is om het verhaal respectvol over te brengen’, volgens Schrijver.

Het museum aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam neemt je mee in een reis langs de Jodenvervolging; de reis bestaat uit twaalf thema’s. Één vooroorlogs thema, gevolgd door tien thema’s tijdens de oorlog en een laatste thema na de Sjoa, een Hebreeuws woord voor de Jodenvervolging. ‘Op het moment dat de tentoonstelling over gaat van de vooroorlogse situatie in Nederland naar bezetting wordt de bezoeker omgeven door wat wij het ‘misdadenbehang’ zijn gaan noemen’, vertelt Annemiek Gringold.

Fotograaf Mike Bink, te zien: het ‘misdadenbehang’ op de wanden.

Wat de Nederlandse Jodenvervolging anders maakt dan die in andere landen is dat de bezetter de Nederlandse democratische rechtstaat ontmantelde. Met verordeningen, maatregelen en instructies met kracht van wet, ontnamen ze de joden in Nederland alle rechten. Al deze wetten staan op de muren van het museum: ‘Tientallen meters van maatregelen omringen de bezoeker op de wanden in de tentoonstelling, als een net dat sluit, van plafond tot plint, beklemmend’, omschrijft Gringold.

In het museum is veel aandacht voor de nasleep van de oorlog. Een citaat van Joods-Italiaanse schrijver Primo Levi, op een van de wanden van het museum, vat samen wat geprobeerd is uit te leggen in de expositieruimte: ‘Het is gebeurd, dus het kan weer gebeuren. Dat is de kern van wat wij te zeggen hebben.’ OPERA Amsterdam, een creatief designbureau, heeft meegewerkt aan het ontwerp van het museum en meegedacht over de uitwerking. ‘De Holocaust is geen verre geschiedenis. Ook nu moet de samenleving alert zijn op signalen van uitsluiting. De vormgeving onderstreept dit door gebruikt te maken van eigentijdse materialen, typografie en door het systeem van ontmenselijking te laten zien,’ aldus Boaz Baradon van het designbureau.

Zondag opent Koning Willem Alexander het museum met een toespraak in de Portugese Synagoge, vlak bij het museum. De opening van het museum wordt live uitgezonden door de NOS en NPO1. Verslaggeefster Romee Pietersen was bij de vooropening van het museum, op dinsdag 5 maart. Luister hieronder naar haar verslag.