Recent is een artikel verschenen op Manners, met daarin de claim dat ‘bij iedereen die veel ultrabewerkt voedsel eet, gedragen de hersenen zich exact hetzelfde als bij verslaafden’. Maar klopt dit?

Bewering: ‘Iedereen die veel ultrabewerkt voedsel eet, gedragen de hersenen zich exact hetzelfde als bij verslaafden’

Oordeel: Onjuist, maar het ligt genuanceerder

Bron van de bewering: Manners/Dr. Chris van Tulleken

De aanleiding

Het artikel waarin deze bewering naar voren komt is recent verschenen op Manners. Maar deze uitspraak is gebaseerd op een BBC YouTubevideo van twee jaar geleden, waarin Dr. Chris van Tulleken uit de Verenigd Koninkrijk voor vier weken lang een dieet volgt, waarbij 80% van zijn inname ultrabewerkt voedsel, denk aan kant-en-klaarmaaltijden, frisdrank, snoep etc., is. Waarna hij opnieuw werd onderzocht om te vergelijken wat er veranderd is. Ook werd er naar zijn brein gekeken, en is er op de scan te zien dat zijn brein door het dieet, het beloningscentra verbonden heeft met de gebieden die repetief automatisch gedrag aansturen. Dr. Van Tulleken merkt in de video op: ‘Het eten van ultrabewerkt voedsel is iets wat mijn hersenen me simpelweg vertellen te doen, zonder dat ik het zelf wil.’ Waarop hij deze uitkomst vergelijkt met wat ook gezien kan worden bij iemand met een verslaving.

Klopt dit?

Er zit al een verschil in de bewering van Dr. Van Tulleken in de YouTube-video en hoe dit geformuleerd is in het recente artikel van Manners. Namelijk Dr. Van Tulleken heeft in de video nooit beweerd dat de hersenen exact hetzelfde zijn bij het eten van een ultrabewerkt voedsel-dieet als bij een verslaving. Echter hij claimt dat de verbindingen, tussen het beloningscentra en de gebieden die repetitief automatisch gedrag aansturen, die zijn hersenen aangemaakt hebben op het dieet, ook te zien zijn bij mensen met een verslaving.

Dr. Frank Meye is Neurofysioloog en doet onderzoek naar het beloningssysteem van de hersenen, en focust zich op de effecten van stress op het (uitgebreide) dopamine-neurale circuit, in relatie tot obesitas, eetstoornissen en drugsverslaving. Ook hij beaamt dat als je spreekt over hersenen die ‘exact hetzelfde zijn’ onbegonnen werk is. ‘Zelfs tussen verschillende drugsverslavingen, zoals alcohol en cocaïne, bestaan verschillen in hoe de hersenen daardoor werken, want elke stof werkt net iets anders in op het brein’ vertelt Dr. Meye. Echter als de woorden ‘exact hetzelfde’ wegneemt ziet hij zeker dat er overeenkomsten zijn tussen de effecten die enerzijds ‘belonend’ voedsel en anderzijds verslavende stoffen (drug) op de hersenen hebben.

Als voorbeeld geeft hij het vrijwillig innemen van een stof omdat het ‘lekker’ is, en dan later in een verslavingssituatie dat een individu juist compulsief en veel minder vrijwillig het stof tot zich neemt, omdat men door het niet te nemen zich slecht voelt. Dit is te zien bij drugsverslavingen, maar het is ook zeker mogelijk om op dat niveau verslavingen voor ultrabewerkt voedsel te hebben laat Dr. Meye weten. ‘Maar,’ zegt hij, ‘hier zijn nog weinig studies naar gedaan, omdat het moeilijk te bestuderen is. Er zijn wel wat onderbouwingen en het is geen onlogisch idee, maar conclusief is het nog niet.’

Een van de studies die wel hiernaar gedaan zijn is de studie uit 2018 van DiFeliceantonio en haar collega’s waarbij ze concludeerde dat voedingsmiddelen die zowel vet als koolhydraten bevatten, efficiënter waren in het activeren van het striatum, een deel van het beloningscentrum van de hersenen dat betrokken is bij verslavingen. Hun nieuwere fMRI-onderzoek uit 2023,waarbij proefpersonen werden blootgesteld aan snacks met een hoog vet- en suikergehalte, bevestigt ook dat de voorkeur voor dergelijke voedingsmiddelen niet alleen gedragsmatig verandert, maar ook gepaard gaat met veranderingen in hersenactivatiepatronen. Beide onderzoeken suggereren dat ultrabewerkte voedingsmiddelen de beloningsgebieden in de hersenen lijken te activeren op een manier die vergelijkbaar is met drugsverslaving. Echter de onderzoekers benadrukken dat de kwestie nog niet volledig is opgelost, en er een lopend debat blijft bestaan over de vraag of deze voedingsmiddelen daadwerkelijk verslavend zijn.

Leonardo Pimpini, Assistent Professor in de neurowetenschap van eetstoornissen, betwist het onderzoek van de Engelse dokter vanwege het ontbreken van wetenschappelijke benadering en een rigoureuze methode. Hij benadrukt dat de YouTube-video slechts anekdotisch is en niet wetenschappelijk, en legt uit dat betrouwbare resultaten meerdere studies en een passende vergelijkingsgroep vereisen, en in dit geval heeft het bestuderen van slechts één persoon weinig wetenschappelijke waarde.

Conclusie

De bewering die verscheen in het tijdschrift Manners, of mensen die veel ultrabewerkt voedsel eten, hun hersenen zich exact hetzelfde gedragen als bij verslaafden, is onjuist. Zoals Dr. Meye concludeert bestaan er zelfs onder verschillende drugsverslavingen verschillen in hoe de hersenen erop reageren, dus kan dit niet geconcludeerd worden. Echter terug te gaan naar de originele bron, de Engelse dokter, die beweerd dat ultrabewerkte voedingsmiddelen de beloningsgebieden in de hersenen lijken te activeren op een manier die vergelijkbaar is met drugsverslaving, lijkt te kunnen ondersteund worden door de al beschikbare wetenschappelijke onderzoeken. Echter een te kort aan onderzoeken, en de gebrekkige onderzoekswijze van Dr. Van Tulleken kan deze conclusie niet met alle zekerheid worden gesteld.