Zwangere vrouwen in Oekraïne bevallen eerder door oorlogsstress, zo stelde de NOS in de uitzending van Nieuwsuur op 21 maart 2024. Waarom oorlogsstress hiertoe leidt werd echter niet besproken. Het blijkt te komen door verschillende lichamelijke reacties. Maar toch zijn niet alle te vroeg geboren baby’s een direct gevolg van oorlogsstress.

Door: Yara Lommen

Het is nu ruim twee jaar geleden Poetin Oekraïne binnenviel. Dat de oorlog nog in volle gang is werd onder andere duidelijk tijdens de raketinslagen op de Oekraïense hoofdstad Kyiv van afgelopen zondag. Echter, het leven gaat een oorlog gewoon door en er wordt ook nieuw leven gemaakt. Helaas niet zonder complicaties.

Een kraamkliniek in de Oekraïense stad Pokrovsk meldde namelijk dat een kwart van de baby’s die ze zien vroegtijdig geboren worden. Dit vertelde gynaecoloog van de kraamkliniek Joelia Skotsjko in het item van de NOS. De kliniek is slechts 80 kilometer verwijderd van de frontlinie en is de laatste kliniek in de verre omgeving die nog open is voor zwangere mensen. In het item wordt oorlogsstress genoemd als oorzaak voor de vroeggeboortes. Dat klopt, maar het vergt verdere uitleg en nuancering.

Waarom leidt oorlogsstress mogelijk tot een vroegtijdige bevalling?

Verschillende onderzoeken tonen aan dat stress tijdens een zwangerschap ongezond is voor zowel de ouder als het kind. Uit onderzoek van Cambridge University blijkt zelfs dat kinderen van wie de ouder tijdens de zwangerschap veel stress ervaarde, een hogere kans hadden op het ontwikkelen van persoonlijkheidsstoornissen.

Ook in de media trekt dit onderwerp veel aandacht. Zo werd het in 2022 al besproken door Unitaid. Maar ook dichterbij huis is er aandacht voor. Het Erasmus MC bracht in maart 2022 een artikel naar buiten, waarin ze onder andere het belang noemen van het verlagen van stress bij gevluchte zwangere Oekraïners. Zo vertelde Mijke Lambregtse-Van den Berg, kinder- en jeugdpsycholoog, in dat artikel: “Het is niet erg om af en toe stress te hebben tijdens de zwangerschap. Maar als die stress ernstig is en lang duurt, dan komt er te veel van het stresshormoon cortisol vrij. Dat kan complicaties tijdens de zwangerschap geven en zelfs de bevalling vroegtijdig op gang brengen.”

Verschillende oorzaken

Sanna Kwakkel, verloskundige bij Artsen zonder Grenzen (AzG) voegt hieraan toe dat er veel manieren zijn waarop stress impact heeft op het lichaam van iemand die zwanger is: “Wanneer je veel stress ervaart, zoals in een oorlog, kan dat verschillende gevolgen hebben voor een barend lichaam. Het kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat de doorbloeding van de placenta minder is en het kan inderdaad leiden tot een vroegtijdige geboorte. Een barend lijf is namelijk erg afhankelijk van dat stressgehalte. Zo kan je lichaam bij veel stress denken dat het veiliger is voor het kind om vroegtijdig geboren te worden, voordat de stress nog verder oploopt.”

Kwakkel geeft aan dat AzG in meerdere conflictgebieden te vroeg geboren baby’s terugziet. Ze benadrukt echter wel dat dit niet betekent dat alle vroegtijdige bevallingen een direct gevolg zijn van oorlogsstress. “In conflictgebieden zijn er verschillende factoren die hiertoe kunnen leiden. Stress speelt inderdaad een rol. Maar ook de lage kwaliteit zorg, of verminderde toegang tot zorg kan de oorzaak zijn. Infecties die je in een normale setting goed kunt reguleren worden nu niet opgespoord. Dat die tekorten invloed hebben op zwangerschappen is al eerder aangetoond in conflictgebieden zoals Afghanistan.”

Conclusie

Het item van Nieuwsuur is dus waar, behoefte wel enige nuancering. Het klopt dat oorlogsstress kan leiden tot te vroege bevallingen. Het is dus niet gek dat de kraamkliniek in Pokrovsk meer te vroeg geboren baby’s ziet. Er zijn verschillende manieren waarop stress negatief bijdraagt aan een zwangerschap. De meest logische redenatie is dat een barend lichaam stress als onveilig ervaart voor de baby, en dus te vroeg de bevalling in start. Toch zijn niet alle te vroeg geboren baby’s een direct gevolg van oorlogsstress. De lage kwaliteit van zorg en toegang tot zorg spelen hier ook een rol in.