E-sigaretten waren oorspronkelijk als product op de markt gebracht voor rokers als alternatief om te stoppen met roken. Tegenwoordig zijn deze e-sigaretten populair geworden onder niet-rokers. Volgens Esther Croes, arts-epidemioloog tabak, komt dit door de verschillende smaken die deze e-sigaretten hebben. Politicus Pieter Grinwis claimt dat de e-sigaret de ‘gateway’ drug is naar de echte sigaret.

Bewering

E-sigaretten zijn de gateway drug naar echte sigaretten.

Oordeel

Waar.

Bron van bewering

Tijdens de Tweede Kamer vergadering van 25 oktober 2023, zei Pieter Grinwis van de ChristenUnie, dat de e-sigaret de gateway drug is naar de echte sigaret. Zowel Pieter Grinwis als de ChristenUnie zijn gevraagd door Studio Vrijdag op welk onderzoek deze bewering gebaseerd is. Hier is geen reactie op gekomen.

Wat is de gateway-theorie?

Volgens verslavingsinstelling Jellinek, is een gateway drug een mild middel dat een opstap kan zijn naar het gebruik van zwaardere middelen.

Esther Croes is arts-epidemioloog tabak en is werkzaam bij het Trimbos-Instituut. Volgens Croes is de gateway-theorie van toepassing als het gaat over dat de e-sigaret een opstap is naar de tabakssigaret. ‘Jongeren raken verslaafd aan een e-sigaret en gaan vervolgens op zoek naar een ander middel wat hetzelfde effect op zou kunnen leveren. In dit geval is dat de tabakssigaret.’

Meer verslavend dan tabak

De nicotine die in e-sigaretten zit is een andere vorm dan in de tabakssigaretten. Dit komt doordat in vapes nicotinezout zit. Volgens Croes geeft nicotinezout een mild gevoel in de keel als je dit inademt. ‘Zo krijg je ongemerkt nicotine binnen en is ook sneller in de hersenen op deze manier.’ Croes vult hierbij aan dat een nicotineverslaving hierdoor heel makkelijk gemaakt wordt. Ook vertelt zij dat het gebruik op korte termijn een nicotinevergiftiging kan veroorzaken.

Volgens longarts Leon van den Toorn van het Erasmus MC, beginnen jongeren eerder met roken van tabakssigaretten dan vroeger. ‘Jongeren beginnen tegenwoordig al met twaalf jaar te vapen. Hierdoor beginnen zij ook eerder gewoon te roken. Dit komt door het verslavende effect van e-sigaretten.’

Opstap naar tabakssigaretten

Ook Van den Toorn ziet dat e-sigaretten zorgen voor een makkelijkere weg om tabakssigaretten te gebruiken. ‘Bij jongeren die e-sigaretten gebruiken is de kans drie keer zo groot om over te stappen op tabakssigaretten, dan wanneer zij dit niet doen.’ Volgens Van den Toorn zou dit komen doordat het product een verslavende werking heeft. ‘De hersenen van jongeren zijn veel gevoeliger voor verslavingen dan wanneer je ouder bent. Na een paar jaar e-sigaretten te hebben gebruikt, gaan jongeren makkelijker over op het gebruik van gewone sigaretten.’

Van den Toorn vult hierbij aan dat het imago van e-sigaretten meewerkt als opstap voor tabakssigaretten. ‘Als je langs een vape shop loopt is het net een grote snoepwinkel. Het wordt te aantrekkelijk gemaakt. Dit komt door alle kleuren en smaken. Hierdoor krijgt het gebruik van e-sigaretten het imago dat het veel minder schadelijk is.’

Volgens Croes is het de onwetendheid over nicotine die bij jongeren een rol speelt. ‘Jongeren vapen, omdat zij denken dat het minder verslavend is. Ook het idee dat er minder nicotine in een e-sigaret zou zitten, werkt hieraan mee. Een e-sigaret is meer verslavend dan een tabakssigaret. Door de verslavende werking is de stap naar tabakssigaretten kleiner.’

Ook uit een onderzoek over elektronische sigaretten van het Trimbos-Instituut, uit oktober 2023, blijkt dat e-sigaretten een opstap kunnen zijn voor jongeren naar tabakssigaretten. Ook blijkt uit een onderzoek van het RIVM , over wat een e-sigaret is, dat e-sigaretten een opstap kunnen zijn voor tabakssigaretten.

E-sigaretten en tabakssigaretten samen

Uit de jongerenmonitor tabaks- en nicotineproducten van het Trimbos-Instituut, dat op drie oktober 2023 werd gepubliceerd, blijkt dat 21,7 procent van de jongeren tussen de 12 en 25 jaar, een e-sigaret heeft gebruikt het afgelopen jaar. Van deze jongeren heeft 69,1 procent het afgelopen jaar maandelijks een sigaret en een e-sigaret samen gebruikt.

Volgens Croes wordt een e-sigaret niet meer gebruikt als alternatief voor het roken, maar als extra voor bij het roken. ‘Hierdoor heb je de risico’s van zowel het vapen als het roken. Een groot deel van de jongeren die vapen, rookt ook tabakssigaretten.’

Ook Van den Toorn ziet dat de e-sigaret niet als effectief middel werkt om te stoppen met roken. ‘Een groot deel dat probeert te stoppen, blijft zowel gewone sigaretten als e-sigaretten gebruiken. Dit is nog schadelijker dan het roken van alleen een e-sigaret of een tabakssigaret. Het is geen middel om te stoppen met roken, maar het zorgt er juist voor dat jongeren blijven gebruiken.’

Conclusie

Tijdens de Tweede Kamer vergadering van 25 oktober 2023, heeft politicus Pieter Grinwis van de ChristenUnie een uitspraak gedaan dat de e-sigaret de gateway drug is naar de echte sigaret. Volgens arts-epidemioloog tabak Esther Croes en longarts Leon van den Toorn, is de gateway-theorie effectief als het gaat om e-sigaretten te gebruiken als opstap naar tabakssigaretten. Dit komt door de snelle en andere werking van nicotine, waardoor jongeren sneller verslaafd raken. Hierdoor is het vervolg dat als zij een aantal jaar e-sigaretten hebben gebruikt, zij makkelijker overstappen op het gebruik van gewone sigaretten.

Volgens Van den Toorn zou het gebruik van e-sigaretten de kans drie keer vergroten om over te stappen op tabakssigaretten. Ook uit onderzoeken van het RIVM als het Trimbos-Instuut is gebleken dat e-sigaretten zorgen voor een opstap naar tabakssigaretten onder jongeren. Hierdoor is de uitspraak van Pieter Grinwis dus waar.