Tijdens een interview op 12 januari 2024 aan Knack België werd de claim : ‘Overbevolking Belgische gevangenissen is bedreiging voor fundamentele mensenrechten.’ vertelt door Dorien Bosens, professor Agogische Wetenschappen op Vrije Universiteit Brussel. Het is een feit dat de Belgische gevangenissen overvol zitten, maar is er ook een sprake van de schending van mensenrechten? Dit heeft de redactie van Upd8 uitgezocht.
Het klopt dat de overbevolking leidt tot het schenden van de fundamentele mensenrechten. Tom Daems, hoogleraar Criminologie op KU Leuven vertelt dat in artikel 3 van Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) staat: ´Niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen.’ Hij zegt dat de Belgische gevangenissen dit hebben geschonden. Want onder het artikel valt ook dat een gedetineerde genoeg leefruimte nodig heeft. “Volgens het EHRM heeft er een schending plaatsgevonden van mensenrechten doordat een gedetineerde door de overbevolking niet genoeg plek heeft.” laat Daems weten. Het Europees Hof voor de rechten van het mens (EHRM) heeft namelijk herhaalt dat er een vereiste is van 3 m² vloeroppervlakte per gedetineerde en dat dit de minimumnorm is wat een collectieve cel betreft.
Het Hof heeft België al meerdere keren op de vingers getikt. Dit komt omdat de Belgische gevangenissen al jaren overvol zitten, in België zitten er nu 12.397 mensen gevangen en dat terwijl er maar 10.736 plaatsen. Ongeveer 250 mensen moeten vaak op de grond slapen. De overbevolking in de gevangenissen is in Vlaanderen het ergst, met een overbevolking van 25,1 procent, meldt VRT Nieuws België. In 2021 is volgens het arrest Pîrjoleanu/België de Belgische Staat weer veroordeeld wegens het onmenselijke en vernederende behandeling van een gedetineerde. Daar werd ook al artikel 3 van het ERVM geschonden om dezelfde reden.
Afgelopen maand waren de Belgische gevangenissen weer in het nieuws door stakingen die werden georganiseerd door het gevangenispersoneel. Er werd geprotesteerd tegen de overbevolking van de gevangenissen en de werkdruk die daardoor is ontstaan. Artikel 3 ERVM werd weer geschonden en er zitten dus nog steeds teveel gevangenen in een gevangeniscel dan legaal mag. De overbevolking in de gevangenissen is wel aan het dalen: in maart 2022 was de overbevolking landelijk 16,9 procent te hoog en in maart 2024 was dit 15,5 procent volgens VRT Nieuws. Deze cijfers komen uit de jaarverslagen van het Centrale toezichtsraad voor het gevangeniswezen België (CTRG).
Conclusie
Het klopt dat de Belgische gevangenissen volgens artikel 3 van het EVRM fundamentele mensenrechten schendt. In artikel 3 ERVM staat: ´Niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen.’
Volgens Tom Daems en het EHRM valt daar ook de leefruimte van gedetineerden onder. Een gedetineerde moet minimaal 3 m² vloeroppervlakte voor zichzelf hebben. Door de overbevolking van de gevangenissen is dit niet mogelijk doordat er teveel mensen in een cel zitten en er dus een schending is van fundamentele mensenrechten, namelijk het recht op menselijke behandeling uit artikel 3 ERVM.
