Een artikel op de site Dissident One claimt dat de chemische stof Bisfenol A (BPA) in hard plastic ervoor zorgt dat “mannen zich gedragen als menstruerende vrouwen”. Dit is niet waar. Om vrouwelijke eigenschappen te krijgen zou je aan een enorme hoeveelheid BPA blootgesteld moeten worden, en ook dan kan het je gedrag niet veranderen, zeggen experts.

Het European Environmental Agency publiceerde op 14 september een onderzoek waaruit blijkt dat de blootstelling aan BPA in Europa  boven de Europese norm ligt.  Twee dagen later verscheen er een artikel op de nepnieuwssite Dissident One: ‘Uit onderzoek blijkt dat bijna iedereen in Europa vergiftigd is met grote hoeveelheden BPA’. In dit artikel staat dat BPA, als hormoonverstorende stof, het gedrag van mannen dusdanig kan veranderen dat zij zich als “losgeslagen vrouwen” gedragen. Maar kan dat wel?

Nee dus. BPA is een oestrogene stof, wat betekent dat het zich gedraagt als een hormoon en zich ook kan hechten aan hormoonreceptoren in het lichaam. Dit verstoort de hormoonwerking. Omdat BPA echter een erg zwak oestrogeen effect heeft, zou je erg hoge gehaltes in je lichaam moeten hebben voordat er verandering optreedt.

Daarnaast kan BPA het gedrag helemaal niet veranderen. Dat zegt Ellen Hessel, onderzoeker van het RIVM. Volgens haar is nog nooit uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat er een directe band bestaat tussen Bisfenol A en gedrag.  Er komen wel gezondheidsrisico’s kijken bij blootstelling aan de stof, zoals een beschadigt voortplantings- of immuunsysteem. Vooral jonge- en ongeboren kinderen zijn hier gevoelig voor. De risico’s van Bisfenol A zijn terug te lezen in deze factsheet van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

Aanleiding

Maar hoe is de schrijver van het artikel dan op deze claim gekomen? Mogelijk kwam het idee van eerdere onderzoeken en observaties met dieren. Zo werd in 2012 onderzocht wat voor effect BPA op embryo’s van de Japanse kwartel zou hebben. Uitkomst van dit experiment was dat de geslachtsorganen van de mannetjes onderontwikkeld waren of andere problemen hadden. De BPA zorgde dus voor de feminisering van de mannetjes. Dit onderzoek is echter niet te vergelijken met een menselijk scenario: de Japanse kwartels waren kleine organismen die op hun meest kwetsbare moment aan een grote hoeveelheid BPA werden blootgesteld. Ook verschillen vogels en mensen natuurlijk erg veel van elkaar. Bij mensen zou misschien iets heel anders gebeuren dan bij kwartels.

BPA is een toxische stof, maar we worden er wel iedere dag aan blootgesteld. Het zit in plastic verpakkingen, plastic flesjes, etc. Er wordt steeds meer onderzoek verricht naar de effecten van BPA, en wetenschappers zetten steeds weer vraagtekens bij het grootschalige gebruik van de stof. Er zijn al meerdere Europese regels en wetten over BPA in gebruiksvoorwerpen doorgevoerd, en er zijn nog meer in opkomst.

Conclusie

In een artikel op de website Dissident One staat dat de chemische stof Bisfenol A ervoor zorgt dat mannen zich “gedragen als menstruerende vrouwen”. Dit klopt niet. BPA heeft een te zwak oestrogeen effect en mensen worden niet blootgesteld aan genoeg van deze stof om werkelijk te veranderen. Ook verandert BPA geen gedrag: het kan enkel een hormoonverstorend effect hebben, wat wel gevolgen kan hebben voor het voortplantingssysteem. Deze claim is dus onwaar.

Bronnen

In het artikel staan links naar de verschillende schriftelijke bronnen.

Voor de factcheck werden de volgende bronnen gecontacteerd:

• Videogesprek met Dr. Jorke Kamstra op 20 september 2023.
• Telefoongesprek met Ellen Hessel op 20 september 2023.

Dissident One is een website die nepnieuws verspreidt. De site is, onder meer door factcheckers van Knack, al eerder gecontroleerd op onwaarheden.