In het bruisende hart van Utrecht Centrum wordt een diepgeworteld stuk geschiedenis tot leven gewekt.”Free to be Free”, een voorstelling die muziek, dans en poëzie samenbrengt om een scherp licht te werpen op het slavernijverleden van Utrecht. Het verleden dat vaak in de schaduw blijft, komt weer tot leven voor bezoekers in Museum Speelklok en in de straten van Utrecht binnenstad, waar de verhalen van hen die lang vergeten waren, een stem krijgen. 

Sites of memory is een organisatie die voorstellingen organiseert en activiteiten onderneemt over de koloniale geschiedenis van Nederland en haar voormalige koloniën. Ze werken met verschillende kunstenaars in verschillende disciplines die zich vanuit het nu verhouden tot het koloniale verleden en het slavernijverleden. In de gemeente Utrecht hebben ze de voorstelling ‘Free to be Free’.  

Artistiek leider Katy Streek vertelt: ‘Free to be Free gaat over wat betekent vrijheid en verzet vandaag de dag in relatie tot het verleden en ook nu we 150 jaar afschaffing van de slavernij herdenken.’  

Het idee van deze voorstelling is ontstaan doordat er allerlei routes door de stad gaan die door gidsen worden behandeld. Zij vertellen een stukje over de geschiedenis, alleen dit voelt meestal langdradig aan en er komt een feitenbom over de bezoekers heen, vindt maker/danser Jörgen Gario. ‘Hiermee willen we eigenlijk de waarheid aanvullen met de verbeelding, dus dat mensen het niet alleen over de feiten gaan nadenken, maar dat ze het ook voelen.’ 

In de binnenstad begon de voorstelling in Museum Speelklok, wat vroeger de Buurkerk was. De kerk heeft veel invloed gehad in het verleden dat vertelt Jörgen Gario, wat ook in hun voorstelling duidelijk gemaakt. ‘Men kwam bijeen in de kerk om daar mensen te verkopen en ook andere grondstoffen. Hier in Utrecht Centrum was de kerk letterlijk een doorgang naar de andere kant van de stad waar ook de tot slaaf gemaakte mensen doorheen moesten lopen.’  

Al bij binnenkomst werden bezoekers verwelkomd door de dansers met een lach op hun gezicht. Daarnaast was er ook muziek te horen en stonden er ook al dansers op het podium. Alle dansers droegen dezelfde kleuren rood, groen, geel, zwart en wit. Dit was niet zomaar gedaan ‘Deze kleuren zijn pan-Afrikaanse kleuren, kleuren uit de diaspora van Afrikaanse of Caribische mensen die ze dan gebruiken als symboliek, als tegenkleur tegen Europese kleuren die ons zijn gegeven, zoals rood-wit-blauw’, aldus Jörgen Gario.  

Aan de bezoekers was te zien dat ze niet goed wisten wat ze konden verwachten. Dat merkten fotograaf Rien de jager ook: ‘mensen komen binnen en meestal is dat met ‘ik ga iets zien, maar heb eigenlijk geen idee wat’, maar na mate de voorstelling bezig is merk je dat mensen meer betrokken worden.’ Dat was hier niet anders, bij de eerste woorden die een van de dansers sprak was het dood stil in de zaal. Vol bewondering keek iedereen naar de vloeiende bewegingen die gemaakt werden, terwijl het slavernijverleden van Utrecht, met ernstige blikken van de dansers, werd verteld. Dit werd niet alleen in het Nederlands gedaan, maar er waren ook stukken in het Engels, Sranan Tongo en Papiaments. De voorstelling werd ook deels buiten gedaan. Het publiek werd door Sites of Memory medewerkers naar een andere locatie geleid, waar de voorstelling zich zou voortzetten. Dit trok ook meerdere malen de aandacht van mensen die in de straten van Utrecht liepen.  

Deze voorstelling doen ze niet zomaar, nog steeds is er een kloof tussen mensen met verschillende etniciteiten. Wat de makers vooral willen bereiken met deze voorstelling is bewustwording, zo vertelt maker en danser Jeannie Zuiderwijk, ‘ik wil dat bezoekers gaan nadenken: wie ben ik en waar liggen mijn roots en wat betekent dit voor een ander en ik denk dat als iedereen daarmee bezig is, we veel meer met elkaar kunnen verbinden’.  

Bij de voorstelling Free to be Free staat het slavernijverleden centraal. Mila Lynn Siccama spreekt met meerdere personen die betrokken zijn bij het maken en spelen van deze voorstelling, zij vertellen onder andere wat ze als groep, sites of memory, willen bereiken.